Λεωφορείο Δεδομένων...

Αυτό το καιρό όσο αφορά τα επόμενα κείμενα σε ετούτο εδώ το blog, είχα τη προσοχή μου στραμένη αλλού, σε αεροπλάνα και βαπόρια.

Δεν μπορώ όμως να μη γράψω ένα δύο πράγματα με αφορμή δύο πολύ σχετικά κείμενα που διάβασα πρόσφατα σε δύο άσχετα μεταξύ τους blogs.

Στις αρχές του Αύγουστου, έγραφε ο κύριος Army Aviator στο blog του σχετικά με τα εμπόδια στην επικοινωνία και το πως μπορούν να οδηγήσουν σε σφάλματα στη συντήρηση των αεροσκαφών με δυσάρεστα αποτελέσματα. Το άρθρο συνοδευόταν απο μια πολύ καλή απόδοση στα Ελληνικά, απο τον κύριο Στέφανο Άτσαλο, μιας μελέτης της Αμερικανικής Federal Aviation Agency (FAA) με τον πρωτότυπο τίτλο "Do Language Barriers Result In Aviation Maintenance Errors?". Μια σημαντική λεπτομέρεια εδώ είναι οτι το κείμενο είναι μεταφρασμένο στα Ελληνικά απο κάποιον που καταλαβαίνει τι είναι αυτό που διαβάζει στα Αγγλικά.

Σήμερα, σχεδόν ένα μήνα μετά, διάβαζα μια σημείωση στο blog του κύριου Τιπούκειτου σχετικά με την Ελληνική απόδοση της έκφρασης "Tax Haven" ώς "Φορολογικός Παράδεισος". Μια έκφραση που την έχω διαβάσει αρκετές φορές αγνωόντας οτι πρόκειται για μεταφορά, καθώς φαίνεται, απο αντίστοιχη Αγγλική έκφραση. Ο ίδιος είχε γράψει πρίν απο καιρό ένα πολύ ωραίο κείμενο ακριβώς πάνω σε αυτό το θέμα των 'Γαλλισμών' (...νιάου) της Ελληνικής παραθέτοντας μια σειρά απο στερότυπες εκφράσεις που έχουν εξ-ελληνιστεί απο τα Γαλλικά(*)
Το τελευταίο του κείμενο κλείνει με την εξής ερώτηση:

'Αναρωτιόμουνα αν υπάρχουν κι άλλοι τέτοιοι τεχνικοί όροι ή εκφράσεις στα ελληνικά που προέκυψαν από παρανόηση αντίστοιχων ξένων όρων ή εκφράσεων.'

Και τα δύο κείμενα μου έφεραν στο μυαλό ένα σωρό μαλ...παραδείγματα (malexamples όπως malfunction) που έχουν πέσει μπροστά μου κατα καιρούς και που λυπάμαι που τελικά δεν κράτησα μια λεπτομερή λίστα.

Να λοιπόν εδώ μια παρανόηση που έυχομαι να μην έχει επικρατήσει:

Στην Aγγλική τεχνική ορολογία χρησιμοποιείται συχνά ο όρος bus. Η πιο ήπια Ελληνική απόδοση είναι δίαυλος. Ένα bus είναι συνήθως μια συστοιχεία αγωγών. Ανάλογα με το τι μεταφέρουν αυτοί οι αγωγοί, παίρνει και το ανάλογο όνομα το bus.
Κάπως έτσι λοιπόν, διάβαζαν κάτι φοιτητές μια φορά κι ένα καιρό:

"Η Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας (ΚΜΕ) επικοινωνεί με τις περιφερειακές μονάδες μέσω του Λεωφορείου Δεδομένων, του Λεωφορείου Διευθήνσεων και του Λεωφορείου Ελέγχου"

'Κουφάθηκαν τα σύρματα' που έλεγε και ο Χάρρυ Κλύν κάποτε. Οι αγωγοί του Address Bus αριθμούντε ώς Α0, Α1, Α2....Α15 (σε μια 16bit αρχιτεκτονική). Το 'τραγικό' της υπόθεσης ήταν οτι το Α15 έκανε (και κάνει) τη διαδρομή Ζήνωνος - 'Παλατάκι'.

Τι να θυμηθώ και τι να ξεχάσω; Αποδόσεις κειμένων κατα λέξη σε σημείο που να νοιώθεις πιο άνετα να το 'γυρίσεις' στα Αγγλικά για να καταλάβεις το νόημα της φράσης. Και ενώ το κείμενο ρέει σε μια μορφή νέων Ελληνικών, ξαφνικά έρχεται ένα επίσωτρο (απο το wire ή Radial Tyre αν θυμάμαι καλά) ή ένας ένσφαιρος τριβέας (απο το Ball Bearing άλλες φορές μεταφρασμένο και ώς κυλιόμενο έδρανο, κοινώς γνωστό ώς ρουλεμάν (**) ), ή ένας βραχυκυκλωμένος κλωβός (απο το Squirel Cage Rotor ...Ο σκίουρος τους ξέφυγε)...

Κάποιες απο αυτές τις εκφράσεις είναι καθαρό σημάδι οτι ο μεταφραστής δεν ήξερε καθόλου τι περιγράφει ή δεν ασχολήθηκε να αποδώσει με δικό του τρόπο το νόημα αυτών που διαβάζει και εμπιστεύτηκε τυφλά την απόδοση κάποιου (πολύ παλιού;) λεξικού. Στη καλύτερη των περιπτώσεων, ο 'συγγραφέας' έκανε και μια αναφορά πρός το πρωτότυπο απο το οποίο έβγαινε πραγματικά νόημα.

Αυτά τα φαινόμενα δεν ήταν πολλά ήταν όμως αρκετά για να είναι ενοχλητικά και να σε κάνουν πραγματικά να απορείς. Το θέμα δεν είναι η ενόχληση του να ψάξεις σε ένα λεξικό ή να ρωτήσεις κάποιον (και ποιόν;;;). Αν ήμασταν επάνω σε ένα νησί και μιλάγαμε όλοι την ίδια τεχνική σουαχίλι δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα. Όμως κάποια στιγμή θα χρειαστεί να επικοινωνήσεις με κάποιον άλλο και αν δεν μοιράζεστε την ίδια ορολογία και κατανόηση τα αποτελέσματα θα είναι μάλλον δυσάρεστα.

Και σε αυτό το θέμα, για κάποιον που δεν έχει κάποια προηγούμενη τεχνική κατάρτηση υπάρχουν τουλάχιστον δύο αν όχι τρείς διαβαθμίσεις της ορολογίας:

• Η 'ορθή' ορολογία που διδάσκεται,
• Η ορολογία 'της πιάτσας' (η οποία και επικρατεί ουσιαστικά) και
• Η ξενόγλωσση ορολογία (ευτυχώς βέβαια τις περισσότερες φορές η δεύτερη και η τρίτη κατηγορία συμπίπτουν).

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της κατάστασης είναι η 'ορθή' Τρίοδος Λυχνία η οποία στη 'πιάτσα' είναι γνωστή ώς Λάμπα ενώ στα Αγγλικά (απο όπου και ξεκίνησε σαν όρος) είναι Triode Valve...Εδώ, αξίζει να το πάμε και ένα βήμα παραπέρα γιατί τα Αγγλικά έρχοντε σε δύο γεύσεις, τα Βρετανικά και τα Αμερικάνικα. Ενώ λοιπόν η λυχνία στα Βρετανικά Αγγλικά είναι Triode Valve, στα (απολύτως πρακτικά) Αμερικάνικα Αγγλικά είναι...Vacum Tube!

Κάποια πράγματα δεν εφευρέθηκαν μέσα απο τον Ελληνικό πολιτισμό (κουλτούρα) και γι’ αυτό η ορολογία ίσως φαίνεται (παρά) ξένη για εμάς αλλά είναι απόλυτα κατανοητή στους εφευρέτες της. Ας τη χρησιμοποιήσουμε σωστά και αυτούσια, στο κάτω-κάτω είναι μια απλή ετικέτα σε ένα νόημα, αυτό είναι που έχει σημασία. Χωρίς να είμαι ειδικός (με τον τρόπο που είναι ο κύριος Τιπουκείτος ή ο κύριος Σαραντάκος ας πούμε) έχω την αίσθηση οτι η Ελληνική γλώσσα δεν θα κινδυνεύσει απο κάτι τέτοιο.

Θα το 'τραβήξω' μάλιστα λίγο πιο πέρα, λέγοντας οτι ίσως κάτι τέτοιο να λειτουργήσει και σαν κίνητρο για να δημιουργηθούν νέα πράγματα με "λογική" Ελληνική ορολογία πρός εξαγωγή όπως είναι για παράδειγμα (και δεν το λέω καθόλου ειρωνικά) ο Frappe.
(...μη ψάχνετε, κι αυτό δάνειο είναι απο τα Γαλλικά)



(*): Γιατί όμως τέτοια προτίμηση στα Γαλλικά;
(**): Το ρουλεμάν είναι πιθανότατα γνωστό στα Ελληνικά ώς Ρουλεμάν απο την εταιρία Rollman που τα κατασκευάζει, αντίστοιχο παράδειγμα είναι τα Περονοφόρα Ανυψωτικά Οχήματα Clark (κοινώς γνωστά ώς Κλάκ) αλλά και τα Ταχύπλοα Σκάφη Chris Craft και τα λεωφορεία Pullman