Αλό, Αλό! Εδώ Ράδιο Τσιγγιρίδη...

Δεν φιλοδοξώ να μετατρέψω το blog σε συλλογή παρελθόντων υποθέσεων διαφθοράς αλλά χωρίς να κάνω τίποτα για να το προκαλέσω, έρχονται και με βρίσκουν αυτές.

Στον ένα μήνα που ήμουν στην Ελλάδα, επισκέφτηκα φίλους και γνωστούς, ζώντες και νεκρούς, μέρη ορατά τε προπάντων και αόρατα. Ειδικά αυτά τα αόρατα, χρόνο με το χρόνο που λείπω πληθαίνουν κι αρχίζω να αναρρωτιέμαι αν έζησα τίποτα ποτές ή αν οι μνήμες μου είναι φυτεμένες.

Ευτυχώς η "Διάμετρος", το δεύτερο ίσως παλιότερο βιβλιοπωλείο στη Χαλκίδα μετά τον θρυλικό "Περγάμαλη", στέκει ακόμα και κρατάει τα ράφια της ενδιαφέροντα (αντί για 'απλά τακτοποιημένα').

Βέβαια, όλα καλά με τη "Διάμετρος" που δεν είναι μόνο βιβλιοπωλείο αλλά και εκδοτικός οίκος με ιδιαίτερη έμφαση στη περιοχή της Εύβοιας αλλά το να είναι στο ίδιο ράφι ανάκατα μαζί οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης με κάτι (μ)ούφο, κάτι κοίλες Γαίες, κάτι Πυθαγόρειες ορθοπεταλιές κάτι ήλιος=καβούρι=ούζο=€75.60=γδάρσιμο κλπ ελπίζω...και θέλω...να είναι απλά απροσεξία.

Καπού εκεί πέτυχα, μεταξύ άλλων, και αυτό τον μικρό θησαυρό 87 σελίδων με τα εξής, αινιγματικά, στοιχεία:

"Όλγα Β.Πλέχοβα, 2002, "Το Πρώτο Ελληνικό Ραδιόφωνο ... και το πρώτο των Βαλκανίων", εκδόσεις Μπαρμπουνάκη, Θεσσαλονική, ISBN 960-267-107-6"

Ποιά ήταν η Όλγα Πλέχοβα; Ποιός ήταν αυτός ο κύριος με το όνομα Χρήστος Τσιγγιρίδης στο εξώφυλο;Πότε όντως να ήρθε άραγε το πρώτο ραδιόφωνο στην Ελλάδα;

Κατέβαλα το ακριβές αντίτιμο (€11) και βρήκα μια ωραία σκιά κάτω απο την οποία φύτρωναν καφέδες.

Η Όλγα Πλέχοβα, γεννήθηκε το 1979 στην πόλη Γκλάζοβ (πολιτεία Udmurt) της Ρωσίας και είναι πτυχιούχος δημοσιογράφος. Προφανώς, χειρίζεται πολύ καλά τη Ρωσσική γλώσσα γιατί σύμφωνα με το βιογραφικό της γράφει σε διάφορα Ρωσσικά έντυπα και έχει αποφοιτήσει και απο το "Τμήμα Ραδιοφωνίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας Lomonosov". Απ' οτι φαίνεται όμως, πρέπει να χειρίζεται πολύ καλά και την Ελληνική γλώσσα αφού "το 1999 ήταν υπότροφος του Προγράμματος Σπουδών του τμήματος Γλωσσολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών".

Το βιβλίο αυτό συνοψίζει την έρευνα που έκανε η Όλγα "στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής της εργασίας για την ιστορία της Ελληνικής ραδιοφωνίας".

Δηλαδή, η Όλγα Πλέχοβα, ξεκίνησε απο τη Ρωσσία (!) και ήρθε στην Ελλάδα (!!) για να ψάξει τη ραδιοφωνική ιστορία της χώρας (!!!) και  μάλιστα:

"Η προσπάθεια αυτή έχει σκοπό να αποκαλύψει τον ιστορικό πυρήνα απο την αχλή του μυστηρίου και στηρίζεται στην τεκμηρίωση με βάση τον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο της εποχής, καθώς επίσης και σε διάφορα άλλα ιστορικά έγγραφα και Ντοκουμέντα. Έρχεται, δε, να συμπληρώσει τα υπάρχοντα κενά στις σελίδες της ιστορίας της Ελληνικής και Βαλκανικής ραδιοφωνίας."

Η ιστορία, όπως περιγράφεται στις 62 περίπου "χρήσιμες" σελίδες του βιβλίου, έχει τα πάντα: Τον ταλαντούχο νέο, γόνο ευκατάστατης οικογένειας, ο οποίος θα εκδιωχθεί απο την πατρίδα του βιαίως είς το αβέβαιο μέλλον της ξενιτιάς. Εκεί, θα δουλέψει σκληρά, θα σταθεί στα πόδια του, θα σπουδάσει και τελικά θα γυρίσει στην Ελλάδα για να την υπηρετήσει με τις γνώσεις και το μέγιστο των προσπαθειών του. Θα γίνει διάσημος, ένας πραγματικός ευεργέτης του τόπου του μέχρι που θα βρεθεί κι αυτός στη σκιά του πολέμου που συνταράσει ολόκληρη την Ευρώπη και τον κόσμο. Τότε, θα αντισταθεί και αυτός με κάθε μέσον είς τις απαιτήσεις του κατακτητή μέχρι την ευλογημένη εκείνη ημέρα της 'Λευτεριάς. Θα πεθάνει άσημος, πάμπτωχος και μαραζομένος.

Τα παραπάνω μπορεί να φαίνονται δραματικά, όμως δεν απέχουν και πολύ απο τη πραγματικότητα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει η Όλγα Πλέχοβα, ο Χρίστος Τσιγγιρίδης και η οικογένεια του εκδιώχθηκαν, (μαζί με χιλιάδες άλλους ανθρώπους) απο τη Φιλλιπούπολη της Βουλγαρίας το 1891 λόγω των γεγονότων της εποχής. Κατέληξε στη Γερμανία όπου δούλεψε, έκανε κάποια λεφτά και αργότερα σπούδασε στη Σχολή Ηλεκτρικών Μηχανημάτων του Πολυτεχνείου της Στουτγάρδης. Όταν γύρισε στην Ελλάδα, το 1923, δούλεψε σαν μηχανικός αλλά πολύ σύντομα ξεκίνησε τις δικές του προσπάθειες για να εγκαταστήσει ένα ραδιοφωνικό σταθμό στην Ελλάδα έχοντας ακούσει τις εκπομπές απο άλλες χώρες. Ξεκινάει μετατρέποντας ένα παλιό εγκαταλελειμένο ασύρματο της Γαλλικής Στρατειάς Ανατολής ισχύος 500 W που αγοράζει απο "μάντρα".

Δεν του φέρνει λίγο σε αυτή τη φωτογραφία;!;!;! (ξέρεις ποιόν λέω... :-D )

(Η φωτογραφία προέρχεται απο αυτό το site και την βρήκα μέσω Google Image Search. 

Η ίδια φωτογραφία υπάρχει και μέσα στο εν λόγω βιβλίο)

Το κλίμα στην Ελλάδα εκείνη την εποχή (δεκαετία του 30 πλέον) ήταν αποκαρδιωτικό. Τον καιρό που έκανε πειράματα και προσπαθούσε να πάρει άδεια ο Τσιγγιρίδης σχεδόν κανείς δεν ήξερε στην Ελλάδα τι θα πεί ραδιόφωνο γιατί απαγορευόταν η εισαγωγή τους. Έτσι ξεκίνησε στην αρχή να εμπορεύεται μεγάφωνα (ή όπως τα αποκαλούσε τότε "Μεγίστους Λέκτας") και αργότερα ραδιόφωνα, εγκαθιστώντας τα στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.

Συνέχισε τις προσπάθειες για να ιδρύσει το δικό του ραδιοφωνικό σταθμό και τελικά το καταφέρνει τη δεκαετία του 40 λίγο πρίν τον πόλεμο. Κατά τον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο παίζει Ελληνικό πρόγραμμα και τζαμάρει τον Ιταλικό σταθμό του Μπάρι που εξέπεμπε τότε προπαγάνδα στα Ελληνικά για "σπάσιμο". Κατά τη Γερμανική κατοχή προφασίζεται συνεχώς βλάβες μέχρι που τον μαζεύει η Γκεστάπο για κατασκοπεία. Παρ' όλα αυτά είναι απαραίτητος για τη λειτουργία του σταθμού και επανέρχεται στη θέση του υπο πολύ στενή παρακολούθηση. Με το τέλος του πολέμου, οι Γερμανοί υποχωρώντας απο τη Θεσσαλονίκη προσπαθούν να ανατινάξουν τον σταθμό αλλά ο Τσιγγιρίδης κλείνεται μέσα και παραγγέλνει πως θα τιναχτεί μαζί του. Πάνω στη βιασύνη τους, την πληρώνει τελικά μόνο η κεραία.

Μετά την απελευθέρωση, ιδρύεται στην Ελλάδα το "Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας" το οποίο αναλαμβάνει αποκλειστικά την εκμετάλευση, λειτουργία και τεχνική υποστήριξη σταθμών ανα την χώρα.Το Ε.Ι.Ρ προσπαθεί να κλείσει τον σταθμό του Τσιγγιρίδη γιατί είναι ιδιωτικός, στη συνέχεια προσπαθεί να τον αγοράσει. Ο Τσιγγιρίδης αρνείται, παλεύει τουλάχιστον δύο μήνες απο υπηρεσία σε υπηρεσία για να πάρει άδεια εκπομπής συναντώντας γελοίες δικαιολογίες όπως το οτι "ο σταθμός αποτελείται κατά ένα μέρος απο εξαρτήματα που ανήκαν στους Γερμανούς που τον χρησιμοποιούσαν κατά την κατοχή και θεωρούνται 'Λεία Πολέμου'". Τελικά τα καταφέρνει με την υποστήριξη του τοπικού περιοδικού "Ράδιο Καραγιάννης" το οποίο δημοσιοποιεί την υπόθεση. Ο σταθμός (υπο)λειτουργεί για ένα περίπου χρόνο και εξαγοράζεται τελικά απο το Ε.Ι.Ρ. υπο εξευτελιστικούς όρους οι οποίοι ούτε κάν τηρούνται.

"Ο Χρίστος Τσιγγιρίδης πεθαίνει απο στενοχώρια στις 17 Δεκεμβρίου του 1947".

Η κηδεία του ήταν, φυσικά, μεγαλοπρέπης. Παρευρέθηκε, φυσικά, μεγάλος αριθμός τοπικών και μη παραγόντων...Δημάρχοι, δημοτικά συμβούλια, βουλευτές (ΟΛΩΝ των κομμάτων), διευθυντές υπηρεσιών, καθηγητές πανεπιστημίου και βέβαια (το σημαντικότερο) "μέγα πλήθος συμπολιτών, φίλων και ακροατών"....Το πιο ειρωνικό στοιχείο όμως, είναι οτι τον επικήδειο εκφώνησε "ο λογοτέχνης Γ.Δέλιος ώς εκπρόσωπος του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας".

Δεν θα μπώ στον κόπο να αναφερθώ στον επικήδειο. Νομίζω πως η επιλογή του Ε.Ι.Ρ. να στείλει ένα λογοτέχνη στη συγκεκριμένη αποστολή ήταν η χειρότερη...(και τέλος πάντων, lol).

Ένα απο τα πράγματα που μου έκαναν εντύπωση όμως είναι το εξής περιστατικό που συνέβει στην αρχή της πορείας του Τσιγγιρίδη, περίπου το 1929:

"Αφού εγκατέστησε τον πρώτο στη χώρα Ραδιοφωνικό Σταθμό, ο Χρίστος Τσιγγιρίδης ήλπιζε να πάρει άδεια μόνιμης λειτουργίας, αλλά οι περιστάσεις δυστυχώς δεν ήταν υπέρ αυτού. Το ίδιο έτος, 1929, η τότε κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου αποφασίζοντας να οργανώσει το σύστημα ραδιοφωνίας στη χώρα, προκηρύσσει διαγωνισμό για την εγκατάσταση Εθνικού Ραδιοφωνικού Σταθμού με φορολογική επιβάρυνση 1 δραχμή την ημέρα για κάθε κάτοχο ραδιοφώνου.

Σύμφωνα με δημοσίευση της εφημερίδας "Μακεδονία" στις 16/10/1936, η επιτυχία στον διαγωνισμό εξαρτιόταν απο τη "μίζα" που ο συμμετέχων υποσχόταν στους αρμοδίους. Ο Χρίστος Τσιγγιρίδης, ο οποίος δεν είχε οικονομικές δυνατότητες αλλά είχε ήδη ραδιοσταθμό σε λειτουργία, επίσης υποβάλλει την υποψηφιότητα του:
"...Οι εν Αθήναις Δαλάϊλάμαι και οι εδώ εκπρόσωποι τους, μόλις είδαν τον ραδιοφωνικό σταθμό αλληλοεκοιτάχθηκαν και είπαν:
-Τι θέλει αυτός;
-Να κάνη σταθμό.
-Και τι δίνει;
-Τίποτα"

Νικητής του διαγωνισμού κυρήσσεται ένας Εμμ. Μάρκογλου, εκπρόσωπος του οίκου Α.Δημητριάδη, ο οποίος αναλαμβάνει να προμηθεύσει και να εγκαταστήσει πόμπο "Μαρκόνι" ισχύος 13kW μεσαίων κυμάτων αλλά σύντομα κυρήσσει πτώχευση και αδυνατεί να εκπληρώσει τους όρους της σύμβασης. Νέο δικαίωμα εγκατάστασης σταθμού ανατίθεται χωρίς διαγωνισμό στην Αμερικάνικη Ανώνυμη Ραδιοφωνική Εταιρία "ΝΤΥΡΧΑΜ", με έδρα τη Βοστώνη, την οποία αντιπροσώπευε ο Αναστ.Ακύλογλου. Το κέρδος της εταιρίας θα ήταν η εκμετάλευση για ορισμένο χρόνο της λειτουργίας των ραδιοφωνικών πομπών.

Υποψιαζόμενος οτι ο σκοπός της "ΝΤΥΡΧΑΜ" ήταν ο έλεγχος της σφαίρας των επικοινωνιών στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή, ο Τσιγγιρίδης προσπαθεί να προειδοποιήσει την κυβέρνηση για τον πιθανό κίνδυνο: "Μιαν ωραίαν πρωίαν, ο ραδιοφωνικός σταθμός Θεσσαλονίκης, δια της Μεφιστοφελικής φωνής του Τσιγγιρίδη μετέδιδε τα εξής: "Αλό, αλό. Προσοχή, προσοχή. Κύριοι αρμόδιοι προσέξτε να μη σας τη σκαρώσει η ΝΤΥΡΧΑΜ. Η σύμβασης της να είναι μανίκι που δεν μεταγίνεται"

Ο Τσιγγιρίδης είχε δίκαιο.Η σύμβαση με τη "ΝΤΥΡΧΑΜ" γίνεται για την Ελλάδα πεντάχρονος "Ραδιοφωνικός Γολγοθάς", που παρασύρει τη χώρα σε μια πρωτοφανή δικαστική περιπέτεια, η οποία για πολλά χρόνια μπλοκάρει τις ραδιοφωνικές εξελίξεις"

Όπως έχουμε ξαναπεί, μερικές τεχνικές μένουν αναλλοίωτες στο χρόνο.

Προτείνω ανεπιφύλακτα το βιβλίο της Όλγας όπου αναφέρονται πολύ περισσότερες λεπτομέρειες και περιστατικά απ' όσα πρόφτασα να χωρέσω εγώ σε ετούτο εδώ το κείμενο αλλά υπάρχουν και πολλά διαγράμματα και φωτογραφίες της εποχής.

Όσο για τον Χρίστο Τσιγγιρίδη...τα λέει όλα ο συνεργάτης του, Νίκος Καρμίρης (τότε, νέος πτυχιούχος της Εμπορικής Σχολής):

"Υπολογίζοντας απο επαγγελματική άποψη όλες τις προοπτικές, ο Καρμίρης πρώτα απο όλα αποφασίζει να οργανώσει τις διαφημίσεις και χάρις σ' αυτόν ο σταθμός αρχίζει να έχει έσοδα, το 25% απο τα οποία ανήκουν στον Καρμίρη. Εκτός απο συστηματικές εκφωνήσεις και προετοιμασίες δελτίων ειδήσεων, ο νεαρός οικονομολόγος αναλαμβάνει και το "λογιστήριο" του σταθμού, κάνοντας απογραφές όλων των εσόδων και εξόδων του, επειδή, κατα τα λόγια του ίδιου του Νίκου Καρμίρη "ο Τσιγγιρίδης ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε για χρήματα".

Είδες Η Δ.Ε.Η?

Επιστροφή στη σειρά κειμένων με θέμα άρθρα απο μια μικρή συλλογή τευχών των Τεχνικών Χρονικών, της επιστημονικής έκδοσης του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας(1) που βρέθηκαν μέσα σε μια ξύλινη χρονομηχανή.

Το κείμενο που παρουσιάζεται σήμερα, δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 1961 και υπογράφεται απο τον κ. Δ. Ν. Φουντούλη (Πολιτικό Μηχανικό).

Έχει (νομίζω) μια κάποια ιστορική αξία επειδή πιάνει την ιστορία της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (Δ.Ε.Η) απο τόσο πάλια που δεν λεγόταν κάν Δ.Ε.Η, είχε μόνο μια ("μικροτάτη") μονάδα παραγωγής και δύο "πελάτες": Τις λάμπες της πλατείας του Νέου Φαλήρου και τον (ατμοκίνητο τότε) Σιδηρόδρομο Αθηνών-Πειραιώς. Η ιστορική αναδρομή του άρθρου δηλαδή, ξεκινάει απο το 1894 απο προσωπικές μνήμες του συγγραφέα:

"...το δέ Νέον Φάληρον ήτο ανθηρά μικρά κηπούπολις με ωραίας επαύλεις, ώς ταύτα πάντα καλώς ενθυμούμαι"

Άρα το 1961 ο συγγραφέας ήταν τουλάχιστον 67 χρονών κι αν υποτεθεί οτι θυμάται την πλατεία του Νέου Φαλήρου απο παιδί 10 χρονών περίπου τότε μια πιο ακριβής εκτίμηση της ηλικίας θα ήταν τα 70-75 χρόνια. Το αναφέρω αυτό για δύο κυρίως λόγους: 1) Ο συγγραφέας έχει πεθάνει (αλλιώς είναι σήμερα >118 χρονών), 2) η εκτίμηση της ηλικίας έχει μια σημασία επειδή μέσα στο κείμενο αναφέρεται πως:

"...το προεκτεθέν διεξοδικόν Ιστορικόν του εξ ηλεκτρισμού εν Ελλάδι, το οποίον καλώς γνωρίζω εξ ιδίας αντιλήψεως, διότι ο πολύπλαγκτος 50ετής επιστημονικός και επιχειρηματικός μου βίος με έκανε να λάβω ενίοτε μέρος εκ του σύνεγγυς είς τας σχετικάς εξελίξεις"

Ένας δευτερεύοντας λόγος που το αναφέρω είναι επειδή ο κ. Ν. Φουντούλης ανήκει στην "τυχερή" εκείνη γενιά ανθρώπων που έζησαν για να δούν δύο παγκόσμιους πολέμους και, δώρο, έναν εμφύλιο και, δεν το ξέρει ακόμα αλλά σε 6 χρόνια απο τη δημοσίευση του άρθρου πιθανότατα να τον πρόλαβε και το πραξικόπημα του 1967.

Συνοπτικά, το άρθρο καλύπτει το ιστορικό του εξηλεκτρισμού της Ελλάδας μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και προτάσεις για το πώς θα μπορούσε η κατάσταση να βελτοιωθεί σε αναλογία 5.5 σελίδες ιστορικό, 2.5 σελίδες προτάσεις.

Όπως και ο κ. Φ. Κρίσπης, έτσι και ο κ. Ν. Φουντούλης είναι μεγάλος άνθρωπος σε ηλικία, με μεγάλη πια τεχνική εμπειρία και φυσικά...Ού γαρ έρχεται μόνον, καθότι συνοδεύεται μετα της επάρσεως. Ενώ το άρθρο είναι ένας ιστορικός θησαυρός, οι πρώτες 4 παράγραφοι, το σημαντικό κομμάτι της εισαγωγής δηλαδή, δεν προετοιμάζουν τον αναγνώστη για το τι θα επακολουθήσει στις επόμενες 8-9 σελίδες αλλά αναλώνονται σε ένα "ποσό δίκιο έχω" το οποίο είναι περιττό σε άρθρο με αυτό το περιεχόμενο.

Αναφέρει οτι η αποστολή της Δ.Ε.Η, τουλάχιστον μετά τον πόλεμο, ήταν να παρέχει ενέργεια στις βιομηχανίες (που ΘΑ αναπτύσονταν) αλλά τελικά, κατέληξε να προσπαθεί να φέρει και στο μικρότερο χωριό....μια λάμπα:

"...η παραγόμενη υπο της Δ.Ε.Η.  Ηλ. Ενέργεια, αντί να διατεθή παραγωγικώς μέσω των ηλεκτροβόρων Βιομηχανιών, διατίθεται ήδη καταναλωτικώς είς την πρωτεύουσαν και είς τας επαρχίας, επι μεγίστη ζημία του κυρίου σκοπού, δι ον ιδρύθη και ο οποίος δεν είναι ο ηλεκτροφωτισμός της Χώρας αλλ' η παραγωγή ενέργειας δια την εκβιομηχάνισιν της Χώρας."

 

Πρίν εξοργιστείτε στο τέλος της προηγούμενης φράσης ("Δηλαδή τι εννοείς; Δεν έπρεπε να πάει το ρεύμα και στο μικρότερο χωριό;!;!;") επιτρέψτε μου να αναφέρω (απο το κείμενο) οτι υπάρχει τεχνικός και οικονομικός λόγος που αυτό δεν έπρεπε να γίνει τόσο σύντομα και (κυρίως) μέσω ενός κεντρικού δικτύου και αυτός ο λόγος είναι οι απώλειες κατα τη μεταφορά.

 "Όλα τα ανωτέρω καταλήγουν είς μεγάλας απώλειας κατα την διανομήν και είς κακόν βαθμόν λειτουργίας των Ηλ. Εργοστασίων, με συνέπειαν την αύξησιν του συνόλου του κόστους της παραγωγής και διανομής της Ηλ. Ενέργειας, είς την οποίαν δέον να προστεθούν τα εκ της τοιάυτης διασποράς προκαλούμενα, δυσανάλογα πρός την μικρήν σχετικώς κατανάλωσιν, γενικά και άλλα έξοδα της Δ.Ε.Η.". (επίσης, δείτε [2])

Αυτή η "λεπτομέρεια" έφερε μαζί της και άλλα τεχνικά προβλήματα, που διορθώθηκαν με λύσεις ανάγκης. Για κάθε λύση, γινόταν (και φυσικά πληρωνόταν) "μελέτη" απο "ειδικούς" και κάποια στιγμή η μελέτη έφτανε και στην υλοποίηση (ή τερατογέννεση, όπως το πάρει κανείς).

Ο λόγος που αποφάσισα να συμπεριλάβω αυτό το άρθρο εδώ, εκτός απο το ιστορικό (ίσως) ενδιαφέρον που έχει, ήταν το οτι μαζί με το άρθρο για την αγορά του υποβρυχίου Nordenfelt-1 (γεγονός απο το 1885), δείχνουν μια ιστορία Ελληνικής διαφθοράς που εκτίνεται πολύ πιο πίσω στο χρόνο απο τη νεότερη ιστορία που φαίνεται να είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι της μεγαλύτερης εικόνας. Αυτό που επίσης φαίνεται είναι οτι κάποια πρότυπα εκμετάλευσης "...διαφόρων υπαναπτύκτων βιομηχανικώς και πολιτικώς χώρας ώς ήτο το Σουδάν, η Ελλάς κτλ..." είναι διαχρονικά:



"Διατελέσας κατά το 1928 ιδιαίτερος Τεχνικός Σύμβουλος του τότε αρμοδίου δια τον εξηλεκτρισμόν Υπουργού της Συγκοινωνίας αειμνήστου Αντ. Χριστομάνου, έσχον την ευκαιρίαν, εν συνεργασία μετά του αειμνήστου συναδέλφου Στυλιανού Στυλιανίδη, Μηχανικού ηλεκτρολόγου, να διαπιστώσω ότι:


α) Αι εγκαταστάσεις της Πάουερ [σημ: 1924] είχον χρεωθή κατα 120% υπεράνω των ανωτάτων τρεχουσών τιμών.


β) Ήσαν παλαιού δια την εποχήν τύπου, αναλίσκουσαι υπο την χαμηλήν δια την εποχήν πίεσην των 15 ατμ. άνθρακα τριπλοκοσκινισμένων του πανακρίβου τότε τύπου "Ναυαρχείου", τον οποίον προ καιρού είχον παύσει να καίουν τα πλοία του "Ναυαρχείου", διότι έκαιον πετρέλαιον.


γ) Οτι ενώ κατα τον αυτόν χρόνον το μέγα εν Βερολίνω Ηλ. Εργοστάσιον του Κλιμπεργκ έκαιεν ευτελούς αξίας κονιοποιημένον, ώς και σήμερον πανταχού γίνεται, άνθρακα, με κατανάλωσιν, και σήμερον έτι μη σοβαρώς μειωθείσαν, 400 γραμμ. άνθρακος κατα παραγόμενον χβω, το εργοστάσιον της Πάουερ του Αγ. Γεωργίου έκαιε περίπου εν χιλιόγραμμον πανακρίβου αγγλικού άνθρακος, ήτοι εξεπλήρου τον αντικειμενικόν σκοπόν της καρβουνοφαγίας, δια τον οποίον κατασκευάσθη."



Και αυτό είναι μόνο ένα περιστατικό που αναφέρεται στο κείμενο, τα υπόλοιπα, πολυάριθμα, περιστατικά είναι ακόμα πιο ωμά.

Το άρθρο κλείνει με μια όχι και τόσο αισιόδοξη πρόβλεψη οτι αυτή η κατάσταση θα έχει σαν συνέπεια τη συνεχή άνοδο του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα κυρίως επειδή:

"...οι οικονομοτεχνικοί αρμόδιοι ουδέποτε και επ' ουδενί λόγω ανακαλούν ληφθείσαν υπ' αυτών απόφασιν, έστω και αν η απόφασις αυτή άγη ευθέως πρός τον όλεθρον. Κατα τούτο υπερβαίνουν και αυτόν τον ιστορικόν πρό 65 ετών δράσαντα Άγγλον Ναύαρχον, τον γνωστόν εν τη ναυτική ιστορία ώς Ναύαρχον "Εκτελέσατε και βυθίσατε". Ούτως διατάξας, κατα την διάρκειαν γυμνασίων, τον ελιγμόν του πλοίου του στόλου του, όστις θα απέληγεν εις βύθισην της ναυαρχίδος του, και δεχθείς σήμα του διατασσόμενου, οτι η εκτέλεσης της διαταγής θα απέληγεν εις εμβολισμόν της ναυαρχίδος, απήντησεν: "Εκτελέσατε και βυθίσατε"

Κυρίες και κύριοι, απο τα βάθη του παρελθόντος... "Εξηλεκτρισμού Αστοχίαι Αι Συνέπειαι Και Η Θεραπεία Αυτών: Πρός Μιαν Κρατικήν Υδατικήν Πολιτικήν" Υπό Δ.Ν Φουντούλη, Πολ. Μηχανικού:

Σημειώσεις:
1: Το copyright των άρθρων ανήκει στα Τεχνικά Χρονικά.

2: Σχετικά με την ηλεκτροδότηση ή μή των χωριών, ο κ. Δ. Ν. Φουντούλης, αναφέρει πρός το τέλος της εργασίας, στο κομμάτι με τίτλο "Των αστοχιών συνέπειαι και τα εξ' αυτών διδάγματα":

"α) Να καταπαύση η αλόγιστος σπατάλη Ηλ. Ενέργειας χάριν της διαδόσεως των ηλ. πυγολαμπίδων εις τας χωρία μέσω του γενικού δικτύου διανομής Ηλ. Ενέργειας. Επειδή παρα ταύτα είναι εκπολιτιστική η ανάγκη της διαδόσεως του ηλεκτρισμού είς την ύπαιθρον, δέον να μελετηθή, ώς εγένετο αλλαχού, η κατα περιφερείας ή και τοπική έτι παραγωγή Ηλ. Ενέργειας υπο μικρών τοπικών υδατοπτώσεων και θερμικών εγκαταστάσεων, των οποίων τα εργοστάσια, πρός οικονομίαν δαπανών εκ προσωπικού, λειτουργούν αυτομάτως, ελεγχόμενα εξ αποστάσεως καθ΄ ομάδας, όπως τούτο γίνεται εν Γαλλία και αλλαχού (*)"

Στον Πηγεμό Για Το...Vancouver

Μές τη ζωή, δρόμοι ανοίγονται σωρό

κι όποιον γουστάρεις τον τραβάς κι όπου σε βγάλει

Μα είναι κι ένα μονοπάτι πονηρό

που πάει ντουγρού, στη κατηφόρα τη μεγάλη

Το Μονοπάτι

Στίχοι: Γιώργου & Χρήστου Γιαννακόπουλου, Αλέκου Σακελάριου

 Ποιό είναι το μονοπάτι της μικρότερης απόστασης / ελάχιστης προσπάθειας, ώστε ο τρόπος ζωής στο Karachi του Πακιστάν να μετασχηματιστεί σε αυτόν του Βανκούβερ του Καναδά; Ποιός είναι ο δρόμος με τις λιγότερες μεταρρυθμίσεις;

Το σημερινό κείμενο αναφέρεται στις επιλογές και τις συνέπειες τους αλλά βγήκε λίγο μεγάλο :-/ Γι' αυτό είναι χωρισμένο σε 4 ενότητες: Στο Mουσείο, Οι αριθμοί, Οι εικόνες και...Choose life, choose a job, choose a carreer....

Μπορείτε να τις διαβάσετε ξεχωριστά ή όλες μαζί. Οι πιο ανυπόμονοι μπορείτε πάντα να αναφερθείτε στην πολύ πιο σύντομη έκδοση που υπάρχει στο BuzzData.

Πρίν συνεχίσω με τις απαντήσεις στις παραπάνω ερωτήσεις θα ήθελα να γράψω δύο λόγια για το ποιά ήταν η αφορμή που καταπιάστηκα με αυτό το θέμα στα τελευταία τρία κείμενα.

Στο Μουσείο...
Το 2008, πήγα μια βόλτα στο Βρετανικό Μουσείο. Η (μόλις) 29η φωτογραφία που έβγαλα εκεί, δεν ήταν η Ροζέτα ή τα μάρμαρα του Παρθενώνα, αλλά αυτό εδώ το πόστερ:

Το ένα απο τα δύο πόστερ του Βρετανικού μουσείου που αναφέρονταν στον πόλεμο του Ιράκ, τις επιπτώσεις του στη παράδοση της χώρας. Οι 3/5 λεζάντες των φωτογραφιών απο αριστερά πρός τα δεξιά: "Το στρατόπαιδο στον αρχαιολογικό χώρο της Βαβυλώνας", " 'Πλιατσικαδόροι' (looters) στον αρχαιολογικό χώρο της 'Isan' (;)", "Η εκκλησία Al-Askari στη πόλη Samarra, πρίν και μετά τον...βομβαρδισμό". 
Οι δύο τελευταίες εικόνες στα δεξιά αναφέρονται στη βοήθεια που παρείχε το Βρετανικό Μουσείο σε Ιρακινούς αρχαιολόγους (υπο τη μορφή εκπαίδευσης) και δείγμα ενός αρχαίου ευρύματος.
Η φωτογραφία προέρχεται απο τη προσωπική μου συλλογή.

Το 2008 ο πόλεμος στο Ιράκ μέτραγε ήδη 5 χρόνια και τα μέσα είχαν φροντίσει να μας πληροφορήσουν αναλόγως για την, πάντα φρέσκια και αγέραστη αγριότητα του με βιντεσκοπημένους αποκεφαλισμούς, βιντεοσκοπημένες επιχειρήσεις αυτοκτονίας και διάφορα αναμνηστικά βίντεο απο "εκείνη τη φορά που αμολήσαμε ένα χέλφάϊ(α)ρ και έφερε κάτω το μισό σύμπαν...κατα λάθος".

Αργότερα, έκαναν την εμφάνιση τους και άλλα βίντεο, δείχνοντας ζημιές στα εκθέματα του μουσείου της Βαγδάτης[1] και αποκαϊδια στην Εθνική Βιβλιοθήκη (στην Βαγδάτη) που είχε την κακή τύχη να έχει χτιστεί απέναντι ακριβώς απο το υπουργείο άμυνας (...εδώ δεν θα τη πειράξει κανένας!).

Καθόμουν λοιπόν εκεί και χάζευα το πόστερ αυτό και το διπλανό (που δεν μπορούσα να το φωτογραφήσω) με σουρεαλιστικές σκηνές απο αδιάφορα άρβυλα να ανεβοκατεβαίνουν στα Ιρακινά "μάρμαρα" και κοντέηνερ εγκατεστημένα μέσα σε αρχαιολογικούς χώρους στη Βαβυλώνα και αναρρωτιόμουν, πώς ήταν δυνατόν, η πόλη που ήταν μια φορά κι ένα καιρό το κέντρο του κόσμου και της διανόησης να έχει φτάσει σήμερα σε αυτή την ανυπόφορη κατάσταση.

Και πώς, αν θα ήταν ποτέ δυνατόν να το βάλει νούς ανθρώπου, πώς θα μπορούσε μια λαμπερή υπερσύγχρονη πόλη του σημερινού, του τρέχοντος, του ακλονήτου, του δικού μας υπερσύγχρονου και υπερσυνδεδεμένου τωρινού τρισευτυχισμένου κόσμου να βρεθεί σε μια παρόμοια κατάσταση στο μέλλον, όταν αδιάφορα άρβυλα θα κατουρούν και θα βλαστημάνε τη τύχη τους εκεί που σήμερα άνθρωποι προσεύχονται και θυμούνται τους νεκρούς τους και κλέφτες θα εμπορεύονται πανάκριβα μνημεία που σήμερα εγκαινιάζονται;

Τράβηξα δύο άξονες κι έβαλα πάνω δεξιά τη Νέα Υόρκη και κάτω αριστερά τη Βαγδάτη. Στο περιθώριο, άφησα τη σημειώση "Αθήνα;; -->"... Quo Vadis ρε Αθήνα;

Οι Αριθμοί...

Αυτές οι σκέψεις ήταν το κίνητρο που με έκανε να ασχοληθώ με τα δεδομένα που παραχωρήθηκαν απο την EIU στο BuzzData με αφορμή τον διαγωνισμό  Best City Contest 2012 αμέσως μόλις έγιναν διαθέσιμα. Απο τα πρώτα διαγράμματα που έδειχναν την απόσταση της Αθήνας απο άλλες πόλεις, μέχρι τον χάρτη και την έννοια της απόστασης που είδαμε στο προηγούμενο κείμενο και στη κατάληξη σήμερα με τα μονοπάτια και τις διαδρομές μέσα σε αυτό το χάρτη.

Έχοντας εξηγήσει την έννοια της απόστασης ώς εδώ και το πως μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε για να "δούμε" πολυδιάστατες ποσότητες, είναι καιρός να κάνουμε το επόμενο...βήμα.

Μπορούμε πολύ απλά να ξεκινήσουμε απο μια πόλη και να μεταβούμε σε μια άλλη μέσω μιας σειράς όσο το δυνατόν μικρότερων αλμάτων πρός τους πιο κοντινούς προορισμούς. Για λόγους που εξηγούνται στο [2] δεν θα εξετάσουμε όλους τους προορισμούς αλλά μόνο τους 5 πιο κοντινούς για κάθε πόλη.

Τα μονοπάτια που θα προκύψουν δείχνουν τον δρόμο της μικρότερης προσπάθειας που πρέπει να καταβάλουν οι πόλεις για να μετακινηθούν στους δείκτες τις EIU πρός πιο ευνοϊκές θέσεις.

Ας δούμε μερικά μονοπάτια τα οποία προκύπτουν ξεκινόντας απο μια πολή και προσπαθόντας να φτάσουμε σε μια άλλη διανύοντας τη μικρότερη απόσταση.

Το μονοπάτι για τη διαδρομή Karachi -Vancouver έχει ώς εξής:

Karachi, 

Abidjan, Colombo, Ho Chi Minh City, Hanoi, Casablanca, Cairo, Istanbul, Bogota, Quito, Asuncion, Warsaw, Santiago, Buenos Aires, Los Angeles, Chicago, Atlanta, Washington DC, Paris, 

Vancouver

Συνολική απόσταση κατα μήκος του παραπάνω μονοπατιού: 71.5792 μονάδες απόστασης

Ενώ η διαδρομή Αθήνα - Vancouver έχει ώς εξής:

Athens, 

Taipei, Lexington, Cleveland, Detroit, Atlanta, Washington DC, Paris, 

Vancouver

Συνολική απόσταση κατα μήκος του μονοπατιού: 21.9838 μονάδες απόστασης

Παρατηρήστε εδώ οτι το Atlanta, Washington DC, Paris, Vancouver, μένει το ίδιο και στις δύο διαδρομές. Το θέμα δηλαδή είναι να προσεγγίσει μια πόλη όσο το δυνατόν πιο γρήγορα την "ευθεία οδό".

 Οι αριθμοί αυτοί απο μόνοι τους δίνουν μια εικόνα για το μέγεθος της προσπάθειας που θα χρειαζόταν για να μετασχηματιστεί μια πόλη σε μια άλλη αλλά ο τρόπος που υπολογίζεται μπορεί να τοποθετήσει δύο πόλεις στην ίδια απόσταση ενώ η κατάσταση στην οποία βρίσκονται να είναι πολύ διαφορετική. Με άλλα λόγια, σε απόσταση 10 μπορεί να βρεθεί μια πόλη που διαφέρει σε 2 δείκτες αλλά και μια πόλη που διαφέρει σε 20...Ανταποκρίνονται αυτά τα στοιχεία σε συγκρίσιμους τρόπους ζωής; ...Πώς μπορεί αυτή η παρατήρηση να συμπεριληφθεί στη κατάταξη;

Αυτό μπορεί να γίνει αλλάζοντας την έννοια της απόστασης και χρησιμοποιόντας μια "μεζούρα" η οποία κατατάσει τις πόλεις με βάση το πόσους δείκτες έχουν διαφορετικούς μεταξύ τους και άρα με το πόσες μεταρρυθμίσεις "απέχουν" απο τις γειτονικές τους πόλεις.

Αυτή η έννοια της απόστασης λέγεται "Hamming" απο τον κύριο που σκέφτηκε τη δυαδική της έκδοση[3]. Μια δοκιμή θα σας πείσει: Ας υποθέσουμε οτι μια πόλη έχει δείκτες 1,1,1 και μια άλλη 2,2,2. Η απόσταση τους κατα τον Ευκλείδη είναι φυσικά 1.7320, η απόσταση τους όμως κατα Hamming είναι 3.0000 γιατί τα δύο σύνολα των αριθμών διαφέρουν και στα τρία στοιχεία τους.


Για τις παραπάνω περιπτώσεις:

Karachi - Vancouver: 30 Διαφορετικοί δείκτες
Athens - Vancouver  : 26 Διαφορετικοί δείκτες

Άρα λοιπόν, παρ' όλο που η απ' ευθείας απόσταση ανάμεσα στο Karachi και το Vancouver είναι 16.5831, η άμεση κάλυψη της θα απαιτούσε την αλλαγή 30 δεικτών μονομιάς και άρα ένα πολύ μεγάλο απόθεμα πόρων [4,5]

Παρ' όλα αυτά, η μεγαλύτερη διαδρομή με συνολικό μήκος 71.5792 εμπλέκει 19 μεταβάσεις και άρα περίπου 30 / 19 = 1.57 μεταρρυθμίσεις ανα βήμα...Ένας πιο λογικός ίσως στόχος για τον εκάστοτε δήμαρχο.

Παρομοίως, η Αθήνα απαιτεί ένα συγκρίσιμο αριθμό μεταρρυθμίσεων (26) για να προσεγγίσει το Vancouver μέσω της οδού της ελάχιστης προσπάθειας και απέχοντας μικρότερη (ευθεία) απόσταση απο το Karachi (5.9160) απαιτεί 26/9 ~ 2.8888 μεταρρυθμίσεις ανα βήμα.

Οι Εικόνες...
Συνδιάζοντας τις εκφράσεις των δύο αποστάσεων μπορούμε να κινηθούμε ανάμεσα στις πόλεις, πηγαίνοντας ΚΑΙ πρός την πιο κοντινή πόλη ΚΑΙ πρός την πόλη με τις λιγότερες μεταρρυθμίσεις. Έτσι, η κατάταξη τους μπορεί να γίνει μέ βάση την απόσταση τους απο το Vancouver ή την κάθετη θέση μιας πόλης στο διάγραμμα που δείχνει απλά πόσο μακριά είναι μια οποιαδήποτε πόλη απο την πόλη με την καλύτερη βαθμολογία.

Αστική Αποστασιοποίηση. 

Το γράφημα δημιουργήθηκε με το graphviz και αποτέλεσε μέρος της συμμετοχής στο διαγωνισμό BestCityContest του Buzzdata και της EIU.

Αυτή η έννοια της κατάταξης σε επίπεδα ή ζώνες αποστάσεων, μαζί με την ιδέα οτι οι δήμαρχοι των πόλεων προσπαθούν (ή τουλάχιστον θέλω να πιστεύω οτι προσπαθούν) με τις επιλογές και τη διαχείρηση που κάνουν να "σπρώξουν" τις πόλεις τους πρός ένα καλύτερο τρόπο διαβίωσης ενέπνευσαν και τη προσπάθεια να απεικονιστούν αυτά τα δεδομένα στις 3 διαστάσεις.

Οι παρακάτω εικόνες ΔΕΝ έχουν σχέση με τον μύθο του Σύσιφου (μήπως θα έπρεπε; ). Στο ρόλο του "φιλόδοξου δημάρχου" που σ(μ)πρώχνει την πόλη του πρός το πρότυπο του Vancouver είναι η αφεντιά μου....Λίγο thresholdαρισμένη και δισδιάστατη βέβαια...αλλά ίσως καλύτερα έτσι!

Το πρόβλημα με αυτές τις απεικονίσεις και ο λόγος που παρ' όλο που τις έφτιαξα δεν τις υπέβαλα στο διαγωνισμό ήταν οτι είχαν πολλά διακοσμητικά στοιχεία που δεν προσέθεταν κάτι στην εικόνα.

Μερικές μικρές τεχνικές λεπτομέρειες: Η απεικόνηση δημιουργήθηκε στο Blender. Τα γράμματα απάνω σε κάθε marker είναι billboards και ακολουθούν την κάμερα για να είναι (όσο το δυνατόν περισσότερο) ευανάγνωστα. Ο προσανατολισμός της φιγούρας του κάθε marker γίνεται αυτόματα πρός την πόλη που υποτίθεται οτι προσπαθεί να μεταβεί και αν ένα αντικείμενο μετακινηθεί απο τη θέση του, όλα τα υπόλοιπα θα αλλάξουν προσανατολισμό ανάλογα Όλες οι παρακάτω εικόνες προέρχονται απο τη προσωπική μου συλλογή.

Η ιδεατή περίπτωση θα ήταν το μέγεθος της σφαίρας και το μέγεθος της φιγούρας να ανταποκρίνονται σε κάποια ποσότητα έτσι ώστε ο θεατής με μια ματιά να απορροφά όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες.

Για παράδειγμα θα μπορούσε το μέγεθος της  φιγούρας, που οδηγεί τη σφαίρα (που οδηγεί την εξέλιξη μιας πόλης), να αντικατοπτρίζει τους οικονομικούς (ή άλλους) πόρους που έχει στη διάθεση της μια πόλη και αναλόγως, το μέγεθος της σφαίρας να αντικατοπτρίζει τις υποχρεώσεις που έχει αυτή η πόλη ή η χώρα στην οποία ανήκει η πόλη (για παράδειγμα το χρέος της ή τα έξοδα συντήρησης)...

Έτσι ώστε να καταλαβαίνει κανείς, οτι ναι μέν δυο οποιεσδήποτε πόλεις βρίσκονται στο ίδιο σκαλοπάτι, αλλά η προσπάθεια για να ανέβουν στο επόμενο δεν είναι ίδια για όλες συναρτήσει άλλων παραγόντων (πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών ή άλλων).

Choose life. Choose a job. Choose a career...

Trainspotting - Irvine Welsh

Αν υποθέσουμε οτι όλες οι μεταρρυθμίσεις απαιτούν την ίδια προσπάθεια, τότε θα μπορούσαμε να πούμε οτι αν ο κάθε δήμαρχος εστιαζόταν κάθε χρόνο να βελτοιώσει ΕΝΑ δείκτη σε 20-30 χρόνια και το Καράτσι αλλά και η Αθήνα θα μπορούσαν να έχουν ένα πολύ διαφορετικό τρόπο ζωής απο αυτόν που έχουν σήμερα...

Υποτίθεται βέβαια οτι, οι υπόλοιπες πόλεις θα παραμείνουν σταθερές όσο μια πόλη βελτοιώνεται, κάτι που δεν μπορεί να ισχύει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν όλες οι πόλεις "σκεφτούν" με τον ίδιο τρόπο, τον επόμενο χρόνο το πεδίο των αποστάσεων θα έχει αλλάξει και μακροπρόθεσμα θα πρέπει και η EIU να αλλάξει και τον τρόπο που βαθμολογεί τις πόλεις γιατί όλες θα αρχίσουν να έχουν την ίδια (πολύ καλή) βαθμολογία ή θα αρχίσουν να συγκετρώνονται τόσο πολύ γύρω απο συγκεκριμένα σημεία του πεδίου που η "μεζούρα" θα χρειαζόταν ανα-βαθμονόμηση για να γίνει πιο ακριβής.

Δυστυχώς όμως, οι δείκτες της EIU, δεν απαιτούν την ίδια προσπάθεια...Και σε αυτό το σημείο ο συλογισμός περνάει σε δύο άλλες ωραίες ερωτήσεις οι οποίες έχουν να κάνουν με το ποιά είναι η "ενέργεια" μιας πόλης για αλλαγή;;;

Και, λαμβάνοντας υπ όψην την "ενέργεια" της πόλης πώς θα μπορούσε να οριστεί το σημείο της μη αναστρέψιμης καταβολής;;; Το σημείο δηλαδή πέρα απο το οποίο, η "ενέργεια" που έχει μια πόλη δεν μπορεί να την κρατήσει ούτε κάν στην ίδια βαθμολογία και απο εκεί και πέρα αρχίζει μια φθορά, μια καταβολή, μια......κατηφόρα.

Αυτές οι ερωτήσεις περιλαμβάνουν μέσα και οικονομικούς δείκτες με τους οποίους δεν είμαι και πολύ εξοικειωμένος. 'Ολο και κάτι θα βρίσκεται στα δεδομένα της τράπεζας του κόσμου αλλά αν θέλετε, διαφωτείστε ελεύθερα στα σχόλια (!).


Τέλος και για όσους αναρρωτήθηκαν στο μεταξύ..."Καλά όλα αυτά ρε ΑΑ, αλλά δεν μας είπες, η Χαλκίδα που είναι σε όλα αυτά τα γραφήματα;;;"...

Η Χαλκίδα.......(κακοήθεις χαρακτήρες).......είναι off the scales!!!

Σημειώσεις:
[1] : Για αρκετό καιρό, παρακολουθόντας kυρίως το BBC είχα την εντύπωση πως το μουσείο της Βαγδάτης είχε λεηλατηθεί συστηματικά. Άλλη μια...Παράπλευρη Απώλεια. Παρ' όλα αυτά, το άρθρο της wikipedia, αναφέρει οτι το μουσείο είχε ήδη έτοιμο σχέδιο έκτακτης ανάγκης απο...τον προηγούμενο πόλεμο, οπότε τα σημαντικότερα αρχαία ευρήματα ήταν ήδη ασφαλισμένα όταν έφτασαν τα...χειρότερα.


[2] : Εδώ βέβαια θα πρέπει να πούμε οτι ανάλογα με το πόσο γρήγορα αυξάνεται η απόσταση μιας πόλης με τις άλλες (αθροιστική απόσταση), ίσως υπάρχει ένα φυσιολογικό κατώφλι πέρα απο το οποίο η απόστασεις αυξάνονται πάρα πολύ γρήγορα και δεν υπάρχει λόγος να θεωρηθούν κοντινές...Τέτοιο σαφές κατώφλι δεν υπήρχε στα συγκεκριμένα δεδομένα....Έτσι αντί να συμπεριλάβουμε όλες τις πόλεις, συμπεριλαμβάνουμε μόνο τις 5 πιο κοντινές (Το 5 εδώ είναι μια αυθαίρετη επιλογή).


[3] : Και στα Ελληνικά βέβαια...Χαμίνγκια Απόσταση (χωρίς αμφιβολία....και φυσικά απο εκεί βγαίνει και η Πλατεία Χάμινγκος).


[4] : Η ευθεία γραμμή είναι ο συντομότερος δρόμος, αλλά ο συντομότερος δρόμος είναι  και ο πιο "ακριβός" (!)


[5] : Μέγιστη απ' ευθείας απόσταση δεικτών που μπορούν να έχουν δύο πόλεις: 25.2982

Δια-Διαστασιακή Περιήγηση...

 "... μπορούμε, με μια πολύ όμορφη τεχνική, να φέρουμε όλες αυτές τις πόλεις και τις πληροφορίες για τις μεταξύ τους αποστάσεις σε μια και μόνο, δισδιάστατη εικόνα. Αυτό όμως θα το δούμε στο επόμενο κείμενο, πολύ σύντομα!"

Κάθε φορά που προσπαθείς να βάλεις τα πράγματα σε μια σειρά, ο θεός (και συγγραφέας του "Απο την τάξη στο χάος κι εμπλοκή: Πώς να δημιουργήσετε το δικό σας σύμπαν σε 3.1415928 απλά βήματα" εκδόσεις Έρεβος), απελευθερώνει μια πιρουνοβόμβα στο δικό σου μικρό προσωπικό σύμπαν και σε κάνει να νιώθεις σα να προσπαθείς να τρέξεις τα 100 μέτρα σε 8 δευτερόλεπτα βυθισμένος σε μια πισίνα γεμάτη μέλι.

Αυτός ίσως να είναι ένας πιο περίπλοκος τρόπος για να περιγράψω τι έχει συμβεί μέσα σε αυτές τις 40 ημέρες απο το προηγούμενο κείμενο και το πώς είναι δυνατόν αυτό το διάστημα να χαρακτηριστεί "πολύ σύντομα!", αλλά πιστέψτε με, βλέποντας τα πράγματα απο τη δική μου σκοπιά, η παραπάνω εξήγηση φαντάζει απίστευτα λογική! Όπως είχε πεί και ο Προμηθέας της υπέρτατης γνώσης (γνωστός και ως Murphy) "Αν ξέρεις οτι κάτι μπορεί να πάει "στραβά" (ή τέλος πάντων, λιγότερο ευνοϊκά) και δεν προετοιμαστείς για αυτό....Τότε αυτό θα πάει στράβα (έστω και αν η πιθανότητα για αυτό το ενδεχόμενο φαινόταν πάρα πολύ μικρή)"....Αυτός...ξέρει!

Οπότε, ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά αυτές τις δύο, φαινομενικά αθώες γραμμές της εισαγωγής, πρίν κάποιο ενδεχόμενο με πιθανότητα τόσο μικρή που δεν χωράει σε ανθρώπινο κεφάλι, αποφασίσει να καθυστερήσει αυτή τη σειρά πόστ για άλλη μια φορά (!).


Σύμφωνα λοιπόν με τα δεδομένα της Economist Intelligence Unit, οι δύο πόλεις στις οποίες ο τρόπος διαβίωσης απέχει τη "μεγαλύτερη απόσταση", είναι το Karachi - Pakistan και το Vancouver - Canada.

Εδώ βέβαια, δεν αναφερόμαστε στη γεωγραφική απόσταση, αλλά στην απόσταση όπως αυτή ορίζεται απο το διάνυσμα των 40 δεικτών που χαρακτηρίζουν κάθε πόλη. Αυτή η έννοια της απόστασης, έχει μια ιδιαίτερη σημασία και περιεχόμενο.

Για να δούμε λοιπόν: Τι πληροφορίες μπορεί να μας δώσει η έννοια της απόστασης; Ποιό είναι το μονοπάτι της "ελάχιστης προσπάθειας", ώστε το Karachi να "μετατραπεί" σε Vancouver; Ποιό είναι το μονοπάτι των λιγότερων μεταρυθμίσεων για τον ίδιο σκοπό; Ποιά είναι τα παραπάνω μονοπάτια όσο αφορά την Αθήνα;

Το κλειδί των απαντήσεων στις παραπάνω ερωτήσεις, βρίσκεται κατα ένα μεγάλο μέρος, στην έννοια της "απόστασης".  Ήδη στο προηγούμενο κείμενο, είδαμε την έννοια της γνώριμης Ευκλείδιας απόστασης ανάμεσα στα σημεία ενός χώρου. Η μόνη διαφορά στη περίπτωση των δεδομένων της EIU και την "απόσταση" ανάμεσα σε δύο σημεία (για παράδειγμα, ανάμεσα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη) είναι οτι αυτός ο χώρος δεν έχει 3 αλλά 40 διαστάσεις.

Ένα χώρο 40 διαστάσεων, είναι ίσως δύσκολο να τον φανταστεί κανείς. Με τι μοιάζει ένα σπίτι στις 40 διαστάσεις; Με τι μοιάζει ένα αυτοκίνητο; Ένα ποτήρι, ή ένας απλός κύβος (ένα παραδοσιακά τρισδιάστατο σχήμα); Τι είναι διάσταση;

Διάσταση είναι μια ιδιότητα ενός αντικειμένου που αν τη στερηθεί, τότε δεν μπορεί να οριστεί πλήρως. Είναι αδύνατον να οριστεί ένας κύβος (ένα στερεό 3 διαστάσεων: Μήκος, Ύψος, Βάθος) στις 2 διαστάσεις γιατί θα ήταν αδύνατον να εκφραστεί το βάθος του.

Η απεικόνιση ενός πολυδιάστατου χώρου είναι απο τις λίγες περιπτώσεις όπου χρειάζεται να "δούμε" ακριβώς τη μορφή αυτού του χώρου. Συνήθως, τον δουλεύουμε "στα τυφλά" με βάση κάποιους απλούς κανόνες. Για παράδειγμα, με βάση τον απλό κανόνα: "Δύο διανύσματα είναι κάθετα όταν το εσωτερικό γινόμενο τους είναι 0", μπορούμε να κατασκευάσουμε κάθετα διανύσματα στις οποιεσδήποτε Ν διαστάσεις ΧΩΡΙΣ να χρειάζεται να τις "δούμε".....Δεν είναι ανάγκη να το "δείς" για να πιστείς (!) (Για περισσότερες λεπτομέρειες και μια ωραία εισαγωγή στο θέμα τουλάχιστον για τις 4 διαστάσεις μπορείτε να δείτε εδώ)

Δυστυχώς, δεν θα κατανοήσουμε ποτέ την μαγεία ενός "τετραπλού τόλουπ" στις 6 διαστάσεις (ο Κωστάλας παραμένει αδιάβλητος σε μετασχηματισμούς (!)), ή τι αδιανόητα αεροβατικά μπορεί να σκεφτεί ο πιλότος των 9 διαστάσεων.  Δεν είμαστε φτιαγμένοι για αυτούς τους χώρους. Οι αισθήσεις μας είναι περιορισμένες στις 3 (το πολύ) διαστάσεις.

Στη προσπάθεια μας λοιπόν να κατανοήσουμε ένα 40διάστατο αντικείμενο στα περιθώρια ενός δισδιάστατου χώρου (ενός φύλου χαρτιού δηλαδή) και γνωρίζοντας πως δεν μπορούμε να του στερήσουμε καμία διάσταση τι κάνουμε;

Μπορεί να μην μπορούμε να στερήσουμε μια διάσταση απο τον κύβο, αλλά μπορούμε να βρούμε ένα τρόπο ώστε η τρίτη διάσταση να εκφραστεί μέσα απο τις δύο...Μπορούμε δηλαδή να προβάλουμε τις 3 διαστάσεις σε 2 ή γενικότερα, τις πολλές διαστάσεις σε λίγες...με την προυπόθεση βέβαια οτι αποδεχόμαστε κάποιο σφάλμα....Τι είναι αυτό το σφάλμα; Για να δούμε...

Στη παρακάτω εικόνα, ποιό σχήμα είναι ένα πραγματικό εξάγωνο και ποιό σχήμα είναι ένας κύβος καθώς τον κοιτάμε απο μια γωνία του;

Μαϊμού κύβοι! Κυκλοφορούν ανάμεσα μας!!!...

Οι τρείς γραμμές στο δεξιό σχήμα έχουν προστεθεί για να τονιστεί η ομοιότητα του εξαγώνου με τον κύβο απο αυτή τη γωνία...Ουσιαστικά πρόκειται για το ίδιο ακριβώς σχήμα.

Ακριβώς αυτό....Προσπαθόντας να προβάλουμε ένα κύβο απο τις τρείς στις δύο διαστάσεις, παραμορφώθηκε τόσο πολύ, που κατάντησε ένα τιποτένιο δισδιάστατο 6γωνο.....Απ' τα ανώγια, στα κατώγια...

Η προβολή των 3 διαστάσεων στις 2 είναι υπόθεση εύκολη...κυρίως επειδή τα μάτια και ο εγκέφαλος μας, είναι φτιαγμένα για να καταλαβαίνουμε δισδιάστατα αντικείμενα και να "φανταζόμαστε" τα τρισδιάστατα. Πώς όμως θα προβάλουμε 40 διαστάσεις; Δεν είναι μια δεν είναι δύο, δεν είναι τρείς....Είναι 40!

Είτε στη μια, είτε στις δύο, είτε στις τρείς, είτε στις δεκατρείς διαστάσεις, η έννοια της απόστασης* παραμένει η ίδια. Δέκα μέτρα απόσταση στις 20 διαστάσεις είναι ακριβώς δέκα μέτρα και στις 2 διαστάσεις. Και η απόσταση, είναι απλά ένας θετικός (πάντα) αριθμός.

Για να δούμε λοιπόν, μπορούμε να φανταστούμε ένα τρόπο, ώστε να προβάλουμε τα σημεία ενός 40διάστατου αντικειμένου στις 2 διαστάσεις με όσο το δυνατόν μικρότερη παραμόρφωση;

Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι σχετική με το αντικείμενο του διαγωνισμού Best City Contest. Ο διαγωνισμός μάλιστα, μας καλεί να προβάλουμε τις 40 διαστάσεις (ή υποσύνολο αυτών, ή ακόμα και νέο σύνολο με την προσθήκη άλλων δεικτών) σε 1. Να κατατάξουμε δηλαδή τις πόλεις επάνω σε μια γραμμή.

Αυτό μπορούμε να το κάνουμε με πάρα πολλούς τρόπους. Ένας απο αυτούς είναι η τεχνική του Multidimensional Scaling. Η τεχνική αυτή λύνει την εξής ωραία σπαζοκεφαλιά: Γνωρίζοντας μόνο τις αποστάσεις ανάμεσα σε ένα σύνολο απο σημεία σε κάποιο χώρο (Μ διαστάσεων), μπορείς να βρείς τη σχετική θέση των σημείων αυτών σε ένα άλλο χώρο (Ν διαστάσεων, Ν<=Μ), έστω και με κάποιο μικρό (κατα προτίμηση) σφάλμα;

Δεν μας ενδιαφέρει δηλαδή το πώς ακριβώς είναι τοποθετημένα αυτά τα σημεία πραγματικά στον 40διάστατο χώρο τους, αν δημιουργηθεί μια δισδιάστατη απεικόνιση που διατηρεί τις σχετικές αποστάσεις των σημείων τότε αντικρίζουμε ένα (απλό) χάρτη αυτού του (σύνθετου) πολυ-διάστατου τοπίου.

Να ένας "απλός" χάρτης:

Απο που πάνε για το Vancouver;;;;

Η παραπάνω εικόνα αποτελέι τη "λύση" της προβολής των 40 διαστάσεων σε 2 με τη μέθοδο του Multidimensional Scaling. Εδώ αξίζει να σημειωθεί οτι επειδή το πρόβλημα του ακριβούς ταιριάσματος των αποστάσεων ανάμεσα σε κάθε ζεύγος σημείων μπορεί να είναι αρκετά δύσκολο (ανάλογα με την εφαρμογή), μια υποκατηγορία μεθόδων του Multidimensional Scaling προσπαθεί απλά να "ταιριάξει" την κατάταξη των αποστάσεων παρά τις απόλυτες τιμές τους (Όπου εδώ η "κατάταξη" είναι η σειρά με την οποία εμφανίζονται οι πόλεις στα διαγράμματα του προηγούμενου κειμένου). Μια τέτοια μέθοδος έχει χρησιμοποιηθεί και για τη δημιουργία αυτού του χάρτη.

Μια πρώτη παρατήρηση είναι οτι οι πόλεις που ανήκουν σε εύρωστες οικονομικά χώρες (όπως η Ευρώπη, ο Καναδάς και η Αμερική) βρίσκονται όλες μαζί σε μια κοντινή γειτονιά ενώ οι πόλεις που βρίσκονται σε λιγότερο εύρωστες χώρες είναι πιο αραιά τοποθετημένες. Αυτό σημαίνει οτι ο τρόπος ζωής σε αυτές τις περιοχές έχει χαρακτηριστεί απο τους δείκτες και τη βαθμολόγηση της EIU, ώς περίπου ίδιος. Απο εκεί και περά όμως, οι υπόλοιπες πόλεις είναι λιγότερο προβλέψιμες και μπορεί να υπερτερούν σε μια μικρή ομάδα δεικτών αλλά να υστερούν σε κάποια άλλη.

Στο μεταξύ, γράφοντας κομμάτια αυτού του κειμένου, έληξε και η προθεσμία υποβολής συμμετοχών στον διαγωνισμό Best City Contest και είναι πλεόν δυνατόν να δούμε και την πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά που έχει γίνει και απο άλλους χρήστες.

Έτσι λοιπόν, ένα παρόμοιο χάρτη στον οποίο είναι ακόμα πιο προφανής αυτή η διαίρεση δημιούργησε ο Alexander Kosenkov για τον διαγωνισμό και μπορείτε να τον δείτε στο BuzzData.

Η δημιουργία αυτού του χάρτη κάνει λίγο πιο προφανή πια και τα υπόλοιπα ερωτήματα, όπως: Πώς θα μπορούσε το Karachi να γίνει Vancouver; (και πόσο γρήγορα;) Ποιός είναι ο δρόμος της μικρότερης προσπάθειας ώστε με μικρούς μετασχηματισμούς ο τρόπος ζωής σε μια πόλη να προχωρήσει πρός αυτόν μιας άλλης πόλης;

Μικρές υποθέσεις και δοκιμές για τις απαντήσεις στις παραπάνω ερωτήσεις, με έκαναν να συμμετέχω τελικά και εγώ στον διαγωνισμό με ότι μπορούσα να καταφέρω στον διαθέσιμο ελεύθερο χρόνο και πάντα δουλεύοντας με την έννοια της απόστασης και προσπαθόντας να δημιουργήσω μια αντικειμενική κατάταξη (αντί για μια υποκειμενική που θα ήταν βασισμένη σε κάποια αυθαίρετη (ή και δικαιολογημένη) επιλογή δεικτών).

Οι ανυπόμονοι μπορείτε να ρίξετε μια ματιά στη συμμετοχή στο PDF που υπάρχει αναρτημένο στο BuzzData αν και σκοπεύω να γράψω μερικά ακόμα λόγια για τη συμμετοχή σύντ.........

Κάποια στιγμή στο μέλλον!

Σημειώσεις:
*: Η έννοια της απόστασης παραμένει η ίδια όταν ο χώρος συμμορφώνεται με την Ευκλείδια γεωμετρία....Υπάρχουν και γεωμετρίες στις οποίες η συντομότερη απόσταση ΔΕΝ είναι η ευθεία....Γίνεται, γίνεται....Θυμίσου, δεν είναι ανάγκη να το "δείς" για να "πειστείς"...

Λόντρα, Παρίσι, Νιού Γιόρκ...

Λόντρα Παρίσι Νιού Γιόρκ Βουδαπέστη Βιέννη
μπρός την Αθήνα καμμιά σας καμμιά σας δε βγαίνει
γιατ' είναι πάντα γεμάτες με ρόδα οι ποδιές της
κι άσπρες δαντέλες τυλίγουν τις ακρογιαλιές της.

Λόντρα, Παρίσι, Αθήνα
Στίχοι: Μίμη Τραϊφόρου

 

Αυτά τραγουδούσε η Σοφία Βέμπο για την Αθήνα του 1944, λίγο πρίν το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και λίγο πριν την αρχή του δικού μας προσωπικού πολέμου, του εμφυλίου.

Πόσο όμως "απέχει" ο τρόπος ζωής στην Αθήνα σήμερα, απο τον τρόπο ζωής στο Παρίσι, τη Βουδαπέστη, τη Βιέννη και άλλες μεγάλες πόλεις το κόσμου; Ποιές δύο πόλεις βρίσκονται στα αντίποδα σημεία του τρόπου ζωής; Πώς μπορούμε να απεικονίσουμε τις διαφορές του τρόπου ζωής σε διάφορες πόλεις στον κόσμο σε μια εικόνα;

Τις απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις, μπορούν να μας δώσουν δύο σύνολα δεδομένων που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα απο την Economist Intelligence Unit (EIU), στο BuzzData με αφορμή τον διαγωνισμό "Καλύτερη Πόλη Στον Κόσμο - 2012" (Best City In The World Contest - 2012).

Πολύ σύντομα, η EIU έχει ήδη δημιουργήσει ένα δείκτη διαβίωσης που κατατάσει τις πόλεις του κόσμου με βάση 39 παραμετρούς. Οι διαγωνιζόμενοι, καλούνται, με βάση αυτά τα δεδομένα, να δημιουργήσουν ένα νέο δείκτη του τρόπου ή της ποιότητας ζωής των πόλεων αυτών,  ο οποίος πιθανότατα να συμπεριλαμβάνει πρόσθετες παραμέτρους και δεδομένα που ο τρέχων δείκτης αγνοεί.
Για αυτό το λόγο, η EIU, δημοσιεύει μέσω του BuzzData δύο πολύ χρήσιμους πίνακες με διάφορους δείκτες διαβίωσης των πόλεων καθώς επίσης και του κόστους ζωής.


Τα δεδομένα ήταν πολύ ενδιαφέροντα και μια και δυό, εκτός διαγωνισμού, σκάρωσα μερικές απεικονίσεις που μπορείτε να βρείτε στο BuzzData. Γράφω αυτό το κείμενο για να πώ δύο λόγια παραπάνω για το τι δείχνουν αυτές οι απεικονίσεις αλλά και για να παρουσιάσω μια λίγο διαφορετική έκδοση τους.


Παραθέτω εδώ αμέσως τα γραφήματα, μαζί με κάποια πολύ σύντομα επεξηγηματικά σχόλια, ενώ περισσότερες λεπτομέρειες για την επεξεργασία μπορείτε να βρείτε στο τέλος του κειμένου....Όσο για την επιλογή των γραμματοσειρών και των χρωμάτων...Θα πώ ένα μόνο πράγμα:

"Greetings Professor Falken!"

Η Αθήνα στον πιο συνηθισμένο της ρόλο, στο κέντρο της παγκόσμιας σκηνής (!)

(Όλες οι εικόνες έχουν δημιουργηθεί με αγνά υλικά και προέρχονται απο τη ψηφιακή φάρμα του ΑΑ)

Και ξεκινάμε με την Αθήνα και το γράφημα που ουσιαστικά ξεκίνησε αυτό το project. Εκ πρώτης όψεως βρίσκεται σε καλή γειτονιά. Την περιστοιχίζουν, σε κάποια απόσταση, πόλεις όπως το Λός Άντζελες, η Βοστώνη, η Βουδαπέστη και πολύ μακριά της η Τρίπολη, η Τεχεράνη και άλλες...Μας λείπει όμως εδώ, ένα μέτρο σύγκρισης...για να ξέρουμε τι εστί "κοντά" και τι "μακριά"...

   Η γειτονιά του Vancouver - Canada

Να και το μέτρο σύγκρισης! Το Vancouver ήταν μέχρι πολύ πρόσφατα η κορυφαία πόλη στη κατάταξη συνθηκών διαβίωσης της EIU αλλά έχασε απο τη Μελβούρνη. Το Vancouver, μαζί με το Karachi, στο Pakistan, έχουν τη μεγαλύτερη απόσταση σε ποιότητα ζωής (όπως περιγράφεται απο τους δείκτες της EIU).

 Και απο το Vancouver, στην άλλη άκρη του κόσμου (και πιθανότατα και του τρόπου ζωής). Karachi - Pakistan

Ναι και το Karachi του οποίου η άμεση γειτονιά είναι το Κατμαντού, το Κολόμπο και το Δελχί...και μάλιστα σε αρκετή απόσταση...Το Karachi έχει τη χαμηλότερη βαθμολογία στους δείκτες διαβίωσης της EIU.

   Να και ένας...γεωγραφικός γείτονας... Sofia - Bulgaria

Μιά και μιλήσαμε για τα άκρα, ας αναφερθούμε και στο "μέσον". Ποιά πόλη δηλαδή είναι περίπου στο μέσο της απόστασης που ορίζεται απο το Vancouver και το Karachi? Και η πόλη αυτή είναι η Σόφια της γειτονικής Βουλγαρίας.


Προφανώς, μπορούμε να δημιουργήσουμε παρόμοιες εικόνες και για τις υπόλοιπες χώρες που περιγράφονται απο τα δεδομένα της EIU. Όμως μπορούμε, με μια πολύ όμορφη τεχνική, να φέρουμε όλες αυτές τις πόλεις και τις πληροφορίες για τις μεταξύ τους αποστάσεις σε μια και μόνο, δισδιάστατη εικόνα. Αυτό όμως θα το δούμε στο επόμενο κείμενο, πολύ σύντομα!



Για όσους έφτασαν ώς εδώ....και θέλουν να πάνε και παρακάτω....Ιδού τα ίνφοζ:

Τα Δεδομένα

Τα συγκεκριμένα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν οι δείκτες διαβίωσης της EIU. Πρόκειται για μια σειρά απο 39 δείκτες για 140 πόλεις του κόσμου, ανάμεσα τους και η Αθήνα (για την οποία γίνεται ειδική αναφορά φέτος) που προσπαθούν να ποσοτικοποιήσουν διάφορες απόψεις της διαβίωσης στις πόλεις, όπως "Απειλή στρατιωτικής σύγκρουσης","Τρομοκρατική απειλή", "Διαθεσιμότητα εστιατορίων", "Ποιότητα παροχής ηλεκτρισμού", "Ποιότητα του οδικού δικτύου", "Επίπεδο λογοκρισίας" και άλλους δείκτες. Εδώ υπάρχει ένα λεπτό σημείο που αξίζει να αναφερθεί με μεγαλύτερη λεπτομέρεια: Οι δείκτες αυτοί, βρίσκονται όλοι στην ίδια κλίμακα με τιμές στο διάστημα [1..5] που ανταποκρίνονται στους χαρακτηρισμούς (Αποδεκτό, Ανεκτό, Ενοχλητικό, Ανεπιθύμητο, Απαράδεκτο) αντίστοιχα. Τις τιμές για κάθε πόλη, τις καθορίζει μια επιτροπή αναλυτών της EIU σε συνεργασία με τοπικούς αναλυτές απο την κάθε πόλη. Οι τιμές καθορίζονται σε σχέση με τη Νέα Υόρκη. Εδώ δεν θα μας απασχολήσει το πως ακριβώς γίνεται αυτή η μέτρηση ή αν η κλίμακα των 5 τιμών είναι αρκετή. Η εκτίμηση θεωρείται αντικειμενική και η κλίμακα αρκετή.

Το πολύ καλό στοιχείο που έχουν αυτά τα δεδομένα είναι ακριβώς αυτή η κοινή κλίμακα των 5 αριθμών γιατί αυτό σημαίνει οτι ορίζουν ένα ομοιόμορφο ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο 39 - διαστάσεων. Με άλλα λόγια, αν ο κάθε δείκτης ήταν σε μια διαφορετική μονάδα και κλίμακα (για παράδειγμα, Ευρώ, χιλιόμετρα, ώρες, pascal) το παραλληλεπίπεδο δεν θα ήταν ομοιόμορφο και θα έπρεπε και πάλι να βρούμε ένα τρόπο να αντιστοιχίσουμε όλα τα δεδομένα σε ένα κοινό χώρο πρίν μπορούμε να κάνουμε τις οποιεσδήποτε συγκρίσεις.

Η Επεξεργασία

Η επεξεργασία των δεδομένων ήταν αρκετά απλή. Υπενθυμίζεται οτι ο πρωταρχικός σκοπός ήταν να εκτιμηθεί η απόσταση του τρόπου διαβίωσης ανάμεσα στην Αθήνα και τις άλλες πόλεις για τις οποίες υπήρχαν διαθέσιμα δεδομένα, ή πιο γενικά η απόσταση στον τρόπο διαβίωσης ανάμεσα σε οποιεσδήποτε δύο πόλεις. Το σύνολο των αριθμών για κάθε πόλη δημιουργούν ένα διάνυσμα 39 διαστάσεων.

Σκεφτείτε το αυτό, σαν ένα σημείο που θα μας έδινε το GPS, μόνο που απο αυτόν τον πλανήτη που μας έρχονται τα δεδομένα, κάθε σημείο του χώρου ορίζεται απο 39 αριθμούς αντί για τους συνηθισμένους 3 (Γεωγραφικό μήκος, πλάτος, Υψόμετρο) που μας δίνει το GPS επάνω στη Γή.

Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που μπορούμε να υπολογίσουμε την απόσταση μεταξύ δύο σημείων που περιγράφονται απο δυο τριάδες GPS αριθμών, υπολογίζουμε και την απόσταση ανάμεσα σε δυο διανύσματα 39 διαστάσεων. Η απόσταση αυτή είναι η συνηθισμένη Ευκλείδια απόσταση.

Υπολογίζοντας λοιπόν την απόσταση ανάμεσα στα διανύσματα όλων των ζευγών των πόλεων παίρνουμε ένα πίνακα γεμάτο αριθμούς που θα τον βαφτίσουμε "Πίνακα Αποστάσεων". Αυτός ο πίνακας έχει την εξής ωραία ιδιότητα. Επιλέγοντας μια γραμμή που αντιστοιχεί σε μια πολή, μπορεί να μας "μαρτυρήσει" τις αποστάσεις αυτής της πόλης και όλων των άλλων (σε κάθε στήλη της επιλεγμένης γραμμής).

Σκεφτείτε τον Πίνακα Αποστάσεων, σαν τους πίνακες που έχουν οι χάρτες μιας χώρας που δίνουν τις αποστάσεις ανάμεσα στις κυριότερες πόλεις.

Στη συνέχεια, χωρίζουμε τις αποστάσεις σε 10 ζώνες και μετράμε πόσες (και ποιές) πόλεις βρίσκονται στη κάθε ζώνη και απεικονίζουμε το αποτέλεσμα. Αυτό γίνεται με το λεγόμενο Ιστόγραμμα.

Σκεφτείτε το Ιστόγραμμα σαν τα αποτελέσματα των εκλογών, στον οριζόντιο άξονα βρίσκονται οι πολιτικές παρατάξεις και στον κάθετο ο αριθμός ψήφων. Στη δική μας περίπτωση, στον οριζόντιο άξονα βρίσκεται η "απόσταση" και στον κάθετο το πόσες (και ποιές) πόλεις βρίσκονται στη συγκεκριμένη απόσταση απο την εξεταζόμενη πόλη.

Τα Εργαλεία

Χρησιμοποιήθηκε η γλώσσα προγραμματισμού Python μαζί με τις "προσθήκες" Python - Cairo (για τα γραφικά και τις γραμματοσειρές) και την προσθήκη Python - Scipy για την επεξεργασία των αριθμών. Όλα αυτά τα εργαλεία (υψηλής ποιότητας) μαζί με την πλήρη τεκμηρίωση τους βρίσκονται σε ελεύθερη διάθεση. Οι γραμματοσειρές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν η πολύ ενδιαφέρουσα (και καινούρια) Averia του Dan Sayers και η καταπληκτική Mainframe απο το Blambot, επίσης ελεύθερα διαθέσιμες. Το post-processing έγινε στο GIMP (πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας.....ναι.....και αυτό ελεύθερο).

Οι Απεικονίσεις

Δεν ήθελα απλά να δείξω μια σειρά απο ιστογράμματα και επειδή και τα δεδομένα μιλάνε για αποστάσεις, αποφάσισα να τα παραστήσω σαν το ηλιακό σύστημα, με την εξεταζόμενη πόλη στη μέση και τις υπόλοιπες πόλεις σαν δορυφόρους γύρω της. Μετά απο μια σειρά απο πειραματισμούς κατέληξα σε δύο πρότυπα που τα ονόμασα "Πάπυρος" (!) και "DEFCON" για προφανής (ελπίζω) λόγους. Το "Πάπυρος" είναι αυτό που εμφανίζεται στο BuzzData και εδώ παρουσιάστηκε το DEFCON.

Ιντερλούδιο: Το Θαύμα Έγινε...

Ομολογώ πως αυτά τα τελευταία τεχνολογιστορικά πόστ, τα κατα-ευχαριστήθηκα αλλά σε καμία περίπτωση, όταν τα έγραφα, δεν περίμενα αυτό που θα ακολουθούσε.

Το παρακάτω μηχάνημα, ένα Hewlett Packard 2116Β του 1968, εντοπίστηκε επι Ελληνικού εδάφους!

 Η κεντρική μονάδα του HP 2116B και το...user interface. Απ' οτι μαθαίνουμε απο τα manual του μηχανήματος, οι 16 διακόπτες που διακρίνονται στο κάτω μέρος αντιστοιχούν (κατ' ευθείαν) στον καταχωρητή S (απο το Switch) ενώ με δύο άλλα....κομβία (!) η τιμή που καθορίζουν μπορεί να φορτωθεί και στους δύο καταχωρητές / αθροιστές Α και Β.

 

Λεπτομέρεια του...πληκτρολογίου!

 Λεπτομέρεια της....οθόνης!

Οι τιμές των σχετικών καταχωρητών απεικονίζονται στο δυαδικό (...The Matrix - Reloaded!)

Memory Data (T) απο το Memory Address(M), Programm Counter (P) και φυσικά οι Α και Β.

 

Το πρόγραμμα είναι ήδη γραμμένο επάνω στην κάρτα...αρκεί να ξεφορτωθείς το περιτό χαρτί γύρω του. Κάρτες έτοιμες πρός...διάτρηση.

Μια σύντομη αναζήτηση, αποκάλυψε οτι πρόκειται για 16bit μηχάνημα γενικής χρήσης. Μάλιστα, το κομμάτι που διακρίνεται στην πρώτη φωτογραφία και περιλαμβάνει τους διακόπτες και την απεικόνιση των καταχωρητών είναι η κεντρική μονάδα επεξεργασίας και έχει χρησιμοποιηθεί και σε διάφορα άλλα μοντέλα της εταιρίας. Η συγκεκριμένη έκδοση, φαίνεται πως κάλυπτε εφαρμογές μετρήσεων όπου η κεντρική μονάδα συνδεόταν με διάφορες άλλες συσκευές εισόδου εξόδου και έπαιζε το ρόλο του ελεγκτή. Υπάρχουν διαθέσιμα σχεδόν όλα τα εγχειρίδια του και ο σχετικός εξομοιωτής της αρχιτεκτονικής και κάποιων βασικών περιφερειακών του. Αξίζει να σημειωθει, πως ο συγκεκριμένος εξομοιωτής "τρέχει" και άλλα ιστορικά συστήματα.

Οι φωτογραφίες δεν είναι και οι καλύτερες λόγω...στενότητας χώρου όπως αναφέρει στο μήνυμα του ο αποστολέας των φωτογραφιών. Το HP 2116B βρίσκεται με τα περιφερειακά του (την άλλη τη ντουλάπα δηλαδή) στον ίδιο χώρο μαζί με άλλο ένα (μεταγενέστερο) ιστορικό μηχάνημα.

Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένος με αυτό το γεγονός και βέβαια έχουν κινηθεί ήδη οι διαδικασίες για να μάθουμε τα πώς; που; γιατί; ποιός; πώς τα προγραμμάτιζε, τι παραξενιές είχαν και άλλες πληροφορίες :-D. Περισσότερες λεπτομέρειες...προσεχώς!

Rαμμένη Oμορφα Mνήμη (και οι LOL!)

Τεχνολογιστορικής φύσης και το σημερινό μας νουμεράκι αγαπητοί φίλοι της Καλής Φάσης (και του Ιδανικού Πλάτους), σχετικά με τη μνήμη που μας ταξίδεψε στο φεγγάρι και το διπλό λογοπαίγνιο με τα ακρώνυμα στον τίτλο.


Η μνήμη, είναι σημαντική έννοια. Όπως λέει και ο Bob Marley "If you know your history, then you know where you coming from". Κι αν ξέρεις απο που έρχεσαι μπορείς να αποφασίσεις και το που θα πάς. Οι άνθρωποι που ξέρουν που πηγαίνουν ακολουθούν tην πορεία τους. Οι άνθρωποι που χάνουν για κάποιο λόγο τη μνήμη τους, περιπλανώνται τυχαία μέσα στο περιβάλον τους. Η μνήμη λοιπόν, καθορίζει τη συμπεριφορά.

Κάπως έτσι λειτουργούν και οι ηλεκτρονικοί αριθμοϋπολογιστές. Το επόμενο βήμα σε ένα υπολογισμό εξαρτάται (τις περισσότερες φορές) απο το προηγούμενο και για να "θυμάται" ένας υπολογιστής απο ποιά βήματα έχει περάσει και ποιά ήταν τα ενδιάμεσα αποτελέσματα των υπολογισμών, χρειάζεται ένα τρόπο για να τα αποθηκεύει, χρειάζεται...μνήμη. Χωρίς μνήμη απο την οποία να διαβάζει ένα πρόγραμμα, ένας υπολογιστής δεν μπορεί να κάνει κανένα βήμα.


Καθώς λοιπόν οι υπολογιστές έγιναν όλο και μικρότεροι και τρύπωσαν σε κάθε πτυχή της ζωής όπου χρειάζεται ο παραμικρός υπολογισμός, εμφανίστηκε στη γλώσσα και η σχετική ορολογία. Για αρκετό καιρό για παράδειγμα κυκλοφορούσε στην Ελλάδα ένα περιοδικό με τον τίτλο RAM (Random Access Memory) ονομασμένο απο τον τύπο προσωρινής μνήμης που χρησιμοποιούν οι υπολογιστές για να αποθηκεύσουν προγράμματα, δεδομένα και πληροφορίες τουλάχιστον για όση ώρα βρίσκονται σε λειτουργία. Απο τη στιγμή που ο υπολογιστής τίθεται εκτός λειτουργίας, τα περιεχόμενα της μνήμης RAM χάνονται. Σε τι μνήμη λοιπόν βρίσκεται γραμμένο (μόνιμα) εκείνο το πρόγραμμα που θα ξεκινήσει να διαβάζει ο υπολογιστής αμέσως μόλις μπεί σε λειτουργία; Αυτό το πρόγραμμα βρίσκεται αποθηκευμένο σε ένα άλλο τύπο μνήμης ο οποίος κατα την παράδοση* ονομάζεται ROM (Read Only Memory), ή αλλιώς "Μνήμη Μόνο Για Ανάγνωση" και δεν χρειάζεται ηλεκτρικό ρεύμα για να διατηρεί τα περιεχόμενα της.


Η μνήμη των υπολογιστών έχει μακριά ιστορία μέχρι να φτάσει στη σημερινή, καθαρά ηλεκτρονική, μορφή της όπου τερατώδης χωρητικότητες της τάξης μεγέθους των GB, μπορούν να χωρέσουν σε μια τσέπη. Για αρκετό καιρό, για παράδειγμα, η μνήμη RAM αποτελούταν απο ηλεκτρομηχανικές διατάξεις όπως οι λεγόμενες "γραμμές καθυστέρησης" ενώ η μνήμη ROM βρισκόταν σε ακόμα πιο ασυνήθιστες (πια) συσκευασίες όπως για παράδειγμα, καλώδια σε βύσματα (!) μια σειρά απο απλούς διακόπτες(!!) ή σε... ψιλό-γαζί απο φερρίτες (!!!).  (1)

Ο Φερρίτης είναι ένα σιδηρομαγνητικό υλικό το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί με διάφορους τρόπους σε μνήμες υπολογιστών. Το κλασικό παράδειγμα είναι η μνήμη με δαχτυλίδια (ή πυρήνες) μαγνητικού Φερρίτη. Όταν ένα κομμάτι μαγνητικού Φερρίτη βρεθεί μέσα σε ένα μαγνητικό πεδίο θα μετατραπεί και το ίδιο σε μαγνήτη. Όταν το μαγνητικό πεδίο πάψει να υπάρχει, ο μαγνητικός Φερρίτης διατηρεί τη μαγνητισή του και συμπεριφέρεται σαν να "θυμάται" ότι κάποια στιγμή είχε βρεθεί σε κάποιο μαγνητικό πεδίο. Μνήμη!!!!

Όμως η "Rαμμένη Όμορφα Μνήμη", ένας τύπος μνήμης που όπως είπαμε αποθηκεύει δεδομένα χωρίς να χρειάζεται να τροφοδοτείται με ηλεκτρικό ρεύμα, ΔΕΝ στηριζόταν στις μαγνητικές ιδιότητες του Φερρίτη!

Σε αυτή την περίπτωση, ο απλός Φερρίτης (σίδηρος) χρησίμευε σαν πυρήνας ενός πολύ μικρού μετασχηματιστή!! Αυτός ο μετασχηματιστής αποτελούταν απο δύο ανεξάρτητα πηνία, το πρωτεύον και το δευτερεύον, τυλιγμένα επάνω στο ίδιο δαχτυλίδι Φερρίτη. Όταν εμφανιστεί κάποια τάση στο πρωτεύον πηνίο, θα εμφανιστεί εξ επαγωγής και στο δευτερεύον. Άρα λοιπόν, αν θέλαμε να αποθηκεύσουμε τον δυαδικό αριθμό 1001 θα χρειαζόμασταν 4 μετασχηματιστές απο τους οποίους μόνον του πρώτου και του τέταρτου τα δευτερεύοντα πηνία θα ήταν τυλιγμένα (πλεγμένα) επάνω στους αντίστοιχους φερρίτες! Τα "δευτερεύοντα" του δεύτερου και του τρίτου μετασχηματιστή επειδή δεν θα ήταν τυλιγμένα επάνω στους αντίστοιχους φερίτες ΔΕΝ θα μετέδιδαν οποιοδήποτε ρεύμα θα ερχόταν στις εισόδους τους(**). Κατ' επέκταση, για να αποθηκεύσουμε μια σειρά απο δυαδικούς αριθμούς θα χρειαζόμασταν ένα 'πίνακα' απο μετασχηματιστές σαν αυτόν:

 Για φαντάσου ένα MP3 σε τέτοιο format (!!!!)

(Η φωτογραφία προέρχεται απο το σχετικό άρθρο της Wikipedia για το Core Rope Memory)

Σε αυτόν τον τύπο μνήμης....ήταν γ-ραμμένο, κυριολεκτικά bit πρός bit, το πρόγραμμα....που μετέφερε την αποστολή Apollo-11 στη Σελήνη!

Για να καταλάβουμε λίγο καλύτερα πόσο "ανατριχιαστικό" είναι αυτό το γεγονός αξίζει να αναλογιστούμε τη διαδικασία που υπονοείται!!! Αυτό σημαίνει οτι, κάποιος, έγραψε το πρόγραμμα ναυσιπλοϊας και ελέγχου του Apollo-11 σε κάποια γλώσσα προγραμματισμού, επιβεβαίωσε οτι λειτουργεί σωστά, μετά απο μια σειρά ελέγχων και προσαρμογής του κώδικα και αφού είχε βεβαιωθεί οτι το πρόγραμμα ΔΕΝ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΚΑΝΕΝΑ ΜΑ ΚΑΝΕΝΑ ΛΑΘΟΣ!!! Το μετέφρασε σε δυαδικούς αριθμούς και το "έπλεξε" επάνω στους μετασχηματιστές!!!!!!!!

Πόσο μεγάλο ήταν αυτό το πρόγραμμα; Δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς, όμως οι προδιαγραφές του υπολογιστή του Apollo 11 αναφέρουν 36kB ROM και μόλις 2kB RAM. Τριάντα - Έξι Χιλιάδες Bytes!!! Δηλαδή 36000 * 8 = 288000 bits! Σίγουρα λοιπόν, πολλές δεκάδες χιλιάδες πλεγμένα δευτερεύοντα πηνία που υποδήλωναν ένα λογικό-1 bit.

Μα καλά!!! Ποιός έκατσε και έκανε όλη αυτή τη δουλειά;;; Και μετά, ποιός έκατσε και έλεγξε οτι ο προηγούμενος έχει κάνει σωστά τη δουλειά του;;;

Τα "τσιπάκια" της ROM μνήμης του Apollo 11 και οι LOL επι το έργον!

(Η φωτογραφία προέρχεται απο το κ α τ α π λ η κ τ ι κ ο βιβλίο Nasa Mission AS-506 Apollo 11 (1969 including Saturn V, CM-107, SM-107, LM-5) που μοιάζει με Haynes Manual για κοινά οχήματα!)

Πολύ φοβάμαι, πως όλη αυτή τη δουλειά της (υ)ψιλής πλέξης, την έκαναν (οι καημένες) οι Little Old Ladies...Μια ομάδα απο γυναίκες οι οποίες έπλεκαν τη μνήμη, κάτω απο μικροσκόπια (!). Ή όπως τις είχε ονομάσει η ομάδα του MIT που ήταν υπεύθηνη για το σύστημα...οι LOL.

(Καρά-LOL!?!?)


Σημειώσεις:
1) Όπως έγραψα και νωρίτερα, μερικές καταπληκτικές ιστορίες για το υλικό και τα προγράμματα αυτών των υπολογιστών αναφέρονται στο βιβλίο του Mike Hally "Electronic Brains: Stories from the dawn of the computer age". Παρ' όλα αυτά, επειδή η μνήμη ήταν (και είναι) βασικό κομμάτι των υπολογιστών, σχετικές πληροφορίες υπάρχουν γενικά σε διάφορα βιβλία που αναφέρονται σε παλιούς υπολογιστές όπως για παράδειγμα το σύντομο αλλά περιεκτικό "The Pegasus Story: A history of a vintage British computer" του Simon Lavington όπου αναφέρονται εν τάχει εκτός απο τις μνήμες "γραμμής καθυστέρησης" και η ηλεκτροστατική μνήμη. Τέλος, παρ' όλο που αναφέρεται και στο κείμενο, θα ήθελα απλά να ξανα-βάλω εδώ το βιβλίο της Haynes για το Apollo-11, το οποίο περιέχει πραγματικά απίστευτο υλικό, απο το ένα εξώφυλλο ίσα με το άλλο! Μετά το Apollo-11 που πήρα κάποια στιγμή πριν απο περίπου 1 χρόνο, κυκλοφόρησε και το αντίστοιχο manual για το Space Shuttle, το οποίο είναι επίσης γαμμάτο!!!. Η επόμενη αγορά είναι το manual του Enterprise! :-D

*) Γράφω "κατά την παράδοση" γιατί τα σύγχρονα κυκλώματα (ή motherboard) επιτρέπουν την ενημέρωση των περιεχομένων της ROM, οπότε ο όρος πια δεν είναι και τόσο αυστηρός.


**) Προφανώς όλα τα πρωτεύοντα αντιστοιχούσαν στο λεγόμενο Address Bus ενώ τα δευτερεύοντα στο Data Bus...Τα δευτερεύοντα που δεν ήταν πλεγμένα συνέδεαν απλά τη γραμμή στο 0 (γή).

Ηλεκτρονικοί Αριθμοϋπολογιστές...

Με αφορμή τον θάνατο του Dennis Ritchie, μιλήσαμε εδώ για παλιές μηχανές με ονόματα όπως PDP-11 και GE-645 (i).

Σήμερα θα δούμε άλλη μια τέτοια μηχανή, λίγο πιο παλιά απο αυτές που προγραμμάτιζε ο Dennis Ritchie, την IBM-650! Θα μας μιλήσει για αυτή, ο κύριος Νικόλαος Αποστολάτος ο οποίος ήταν μαθηματικός και επιστημονικός βοηθός στο πολυτεχνείο του Μονάχου το 1961! Η εργασία του, μια σύντομη εισαγωγή στον προγραμματισμό των ηλεκτρονικών υπολογιστών, δημοσιεύτηκε στο Τεχνικά Χρονικά, στο τεύχος Μαρτίου - Απριλίου 1961 και ήρθε στα χέρια μου μετά απο ένα μεγάλο ταξίδι.


Μέσα σε 4 περίπου σελίδες ο κ. Αποστολάτος παρουσιάζει μια γενική εισαγωγή στον προγραμματισμό και ένα συγκεκριμένο (και ίσως γνώριμο :-) ) παράδειγμα επάνω στον IBM-650.

Το άρθρο είναι....παλιό. Είναι τόσο παλιό που τα σύμβολα του δεκαεξαδικού δεν είναι αυτά που έχεις συνηθίσει (ii) :-). Παρ' όλη όμως την ηλικία του άρθρου, η τελευταία παράγραφος της εισαγωγής περιγράφει με απλά και απίστευτα ακριβή λόγια το τι θα ακολουθήσει στα επόμενα 50 χρόνια. Διαφορετική ορολογία και σίγουρα διαφορετική τεχνολογία αλλά η αρχή παραμένει ίδια:

" Ο χειρισμός της μηχανής είναι θέμα απλό και μπορεί κανείς να τον μάθει σύντομα. Εκείνο το οποίο δημιουργεί δυσκολίες είναι η κατάρτιση του προγράμματος. Γι' αυτό, αμέσως μόλις χρησιμοποιηθεί ένα πρόγραμμα δεν πρέπει να καταστρέφεται επειδή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και πάλι με νέα δεδομένα. Ο προγραμματιστής έχει στην διάθεση του μια βιβλιοθήκη προγραμμάτων τα οποία ή έχει μόνος κατασκευάσει ή τα έχει δανειστεί απο άλλους προγραμματιστές με τους οποίους οφείλει να συνεργάζεται. Όποτε λοιπόν θελήσει [ο προγραμματιστής] να κατασκευάσει κάποιο πρόγραμμα, καταφεύγει στην βιβλιοθήκη όπου πιθανώς μπορεί να βρεί το ζητούμενο πρόγραμμα. Πολλές φορές είναι δυνατόν να κατασκευαστεί ένα πρόγραμμα συναρμολογόντας άλλα επι μέρους προγράμματα"

Σε αυτό το άρθρο, εκτός απο τον IBM-650 αναφέρεται και ένας άλλος δεινόσαυρος, ο ILLIAC! Οι υπολογιστές ILLIAC χρηματοδοτήθηκαν και κατασκευάστηκαν απο το πανεπιστήμιο του Illinois στην Αμερική και ήταν απο τους πρώτους υπολογιστές εκτός του στρατού. Παρ' όλα αυτά δεν ήταν μια νέα σχεδίαση αλλά ήταν βασισμένος σε μια έκθεση που είχε συντάξει κάποιος κύριος John Von Neuman για τον διάδοχο του (πολύ δημοφιλούς ίσως) υπολογιστή ENIAC που θα ονομαζόταν EDVAC (iii). Ο κ. Αποστολάτος όμως δεν μας λέει ποιόν ακριβώς ILLIAC εννοεί αφού απλά αναφέρει:

"Ένα άλλο συνηθισμένο σύστημα είναι το δεκαεξαδικό στο οποίο χρησιμοποιούμε τα δέκα βασικά σύμβολα του δεκαδικού και έξι νέα (όπως κάνουμε στον Illiac του πανεπιστημίου του Illinois)".

Όμως, απο τη χρονολογία του άρθρου (1961), πιθανότατα εννοεί τον ILLIAC-1 ο οποίος φαίνεται να έχει και παρόμοιο τύπο μνήμης (μαγνητικό τύμπανο) με τον IBM-650.

International Business Machines....Όνομα και πράγμα!

Η φωτογραφία δεν προέρχεται απο την προσωπική μου συλλογή (!) αλλά απο το άρθρο του κ. Αποστολάτου.

Ο IBM-650, όπως φαίνεται και στη φωτογραφία του άρθρου, αποτελείται μόλις απο 3 ντουλάπες (!). Σύμφωνα με το σχετικό άρθρο της Wikipedia, αυτές είναι: Στα αριστερά η κεντρική υπολογιστική μονάδα, στα δεξιά η μονάδα εισόδου-εξόδου που ουσιαστικά αποτελείται απο ένα μηχάνημα που τρυπάει και διαβάζει κάρτες (!) και στο πίσω μέρος του, η μεγαλύτερη ντουλάπα απο όλες.....το τροφοδοτικό!

Τα μηχανήματα εκείνης της εποχής χρησιμοποιούνταν για να λύνουν κυρίως μαθηματικά προβλήματα είτε αυτά ήταν του στρατού (τροχιές βλημάτων, πυραύλων, παιχνίδια πολέμου, κλπ), είτε ακαδημαϊκά (γενική έρευνα) είτε ιδιωτικών επιχειρήσεων και του κράτους (προβλήματα βελτιστοποίησης, καταμέτρησης, αρχειοθέτησης, λογιστηρίου, κλπ). Κάτι επεξεργασίες εικόνας και video, παιχνίδια, γραφικά, κουλτούρα, lifestyle, e-Απ'Όλα, i-Περισσότερα ήρθαν πολύ αργότερα (μόλις εχθές...σε γεωλογικό χρόνο (!)). Γι' αυτό το λόγο η ανάλυση περιλαμβάνει μόλις 4 βήματα: 1) Μαθηματική διατύπωση, 2) Aριθμητική μέθοδο, 3) Aλγόριθμο και 4) Yπολογιστικές εντολές.

Οι υπολογιστικές εντολές, είναι ακριβώς αυτό.....υπολογιστικές εντολές, ακριβώς όπως θα τις καταλάβαινε ένα μηχάνημα. Παρ' όλο που ο κ. Αποστολάτος, υπονοεί οτι οι εντολές που χρησιμοποιεί ο IBM-650 προέρχονται απο μια γλώσσα γενικού προγραμματισμού, στην πράξη μάλλον εννοεί κάποια γλώσσα μηχανής με ένα γενικό ρεπερτόριο που είχε αναπτυχθεί στα εργαστήρια της Bell και σε εκείνο το σημείο κάνει το εξής καταπληκτικό σχόλιο:

"Πολλές προσπάθειες έχουν γίνει για την εξέυρεση ενός ενιαίου τρόπου προγραμματισμού ο οποίος να ισχύει για όλες τις μηχανές Βλέπε, A.J Perlis, K. Samelson, Report on the algorithmic  language ALGOL, Num. Math.1 (1959) S. 41-60".

Οι προσπάθειες....συνεχίζονται!

Ο προγραμματιστής σε αυτή τη περίπτωση λοιπόν είναι και μεταγλωττιστής ή αλλιώς compiler, ο οποίος μεταγλωτίζει τις προτάσεις απο την φυσική γλώσσα ("Θέσε τη μεταβλητή Α ίση με το μηδέν") στη γλώσσα της μηχανής ("0 400 201 203"). Υπάρχει μια διάκριση εδώ. Οι γλώσσες προγραμματισμού που επιτρέπουν σε ένα προγραμματιστή να εκφράσει ένα πρόγραμμα με όσο το δυνατόν πιο "φυσική" γλώσσα κατατάσονται στις "υψηλού επιπέδου" ενώ οι γλώσσες που αναγκάζουν τον προγραμματιστή να εκφράσει ένα πρόγραμμα όσο το δυνατόν πιο κοντά στη μορφή που θα το επεξεργαστεί η μηχανή κατατάσονται στις "χαμηλού επιπέδου". Προφανώς η γλώσσα που χρησιμοποιείται εδώ είναι ήδη "χαμηλού επιπέδου"....Εκτός και αν υπάρχει το επόμενο επίπεδο όπου ανοίγουμε τη ντουλάπα και βραχυκυκλώνουμε ακροδέκετες στις λυχνίες ή μαγνητίζουμε το τύμπανο όπως "προγραμμάτιζαν" παλιά τις λατέρνες!

Το παράδειγμα που διαλέγει ο κ.Αποστολάτος, χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα....Να υπολογιστεί η τετραγωνική ρίζα του a > 0 με την μέθοδο των διαδοχικών προσεγγίσεων του Newton σε 6 προσεγγιστικά βήματα. Το πρόγραμμα.....που λύνει το πρόβλημα.....είναι αυτό:

100: 0  400 201 203
101: 4  201 202 301
102: 1  202 301 302
103: 4  302 203 202
104: 0  100 006 101
105: 0  410 202 202

Όπου ο πρώτος αριθμός πρίν την άνω και κάτω τελεία είναι ο αριθμός της γραμμής του προγράμματος.

Κυρίες και κύριοι...Νίκου Αποστολάτου: Ο Προγραμματισμός Των Ηλεκτρονικών Αριθμοϋπολογιστών:

Σημειώσεις:
*) Το Copyright των άρθρων ανήκει στα "Τεχνικά Χρονικά".


i):  Δεν είχα την "τύχη" να δουλέψω σε τέτοια μηχανήματα όμως η τεχνική ιστορία έχει κάποιο ενδιαφέρον (Να εδώ άλλο ένα παράδειγμα). Γνωρίζοντας τη,μπορεί να καταλάβεις καλύτερα τι είναι "καινούριο" και "πρωτότυπο" αλλά και τις ανάγκες που οδήγησαν σε κάποιες λύσεις και το συγκεκριμένο πρόβλημα που προσπαθούσε να λύσει ο δημιουργός τους. Έχω την εντύπωση οτι αυτό ίσως βοηθάει στην κατανόηση και την εκτίμηση τους.


ii): Τα σύμβολα του δεκαεξαδικού συστήματος διεθνώς είναι 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F. Το δεκαεξαδικό σύστημα είναι πολύ βολικό για να εκφράσεις αριθμούς που χρησιμοποιούνται απο υπολογιστές, η πλειονότητα των οποίων λειτουργούν στο δυαδικό σύστημα και το μικρότερο στοιχείο δεδομένων που μπορούν να καταλάβουν είναι το byte. Ένα byte αποτελείται απο 8 δυαδικά σύμβολα (00001010) ή απλά 2 δεκαεξαδικά σύμβολα (0Α). Περισσότερες λεπτομέρειες, εδώ.


iii) Το όνομα της αρχιτεκτονικής έχει μείνει μέχρι σήμερα σαν Von Neumann παρ' όλο που οι κύριοι υπεύθηνοι για την αρχιτεκτονική του συστήματος ήταν οι κύριοι John Mauchley και Presper Eckert. Εκτός απο το υλικό της Wikipedia για αυτά τα συστήματα, υπάρχει και ένα καταπληκτικό βιβλίο με περισσότερες λεπτομέρειες για τα υπολογιστικά συστήματα εκείνης της εποχής με τον τίτλο Electronic Brains: Stories from the dawn of the computer age του Mike Hally το οποίο διαβάζεται με μια ανάσα!

Πώς Θα Ευημερήσωμεν Ταχέως;

Φέτος το καλοκαίρι, μετά απο ένα δυσάρεστο γεγονός, πέσανε στα χέρια μου κάτι παλιά τεύχη απο τα "Τεχνικά Χρονικά". Ήταν μέσα σε κάτι ντουλάπια, για τα οποία είχα βρεί τόσες πολλές φορές το μπελά μου όταν ήμουν (πολύ) μικρός που αργότερα, είχα παραιτηθεί απο κάθε προσπάθεια να μάθω τι κρυβόταν εκεί μέσα.

Τελικά τα ντουλάπια, ήταν γεμάτα βιβλία. Κάποια λεξικά, κάποια μυθιστορήματα κάτι τεχνικά βιβλία και 19 τεύχη των "Τεχνικών Χρονικών" που καλύπτουν μια περίοδο ανάμεσα στο 1961 - 1963.

Τα "Τεχνικά Χρονικά" ήταν (και είναι) η επιστημονική έκδοση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ) και έχουν κάποιο γενικό ενδιαφέρον γιατί συνήθως δημοσιεύονται εργασίες που έχουν να κάνουν με τον Ελληνικό χώρο. Σήμερα υπάρχουν κάποια τεύχη τους online, αλλά η ύλη τους πλέον είναι περιορισμένη κυρίως στις επιστημονικές εργασίες. Τα παλιά τεύχη (απ' όσο μπορώ να καταλάβω απο το δείγμα που έχω) είχαν και ενημερωτικό χαρακτήρα. Σε κάθε τεύχος υπήρχαν άρθρα όπως "Ελληνικά τεχνικά νέα", "Τεχνικά νέα του εξωτερικού", διαφημίσεις για διάφορα σχετικά προϊόντα αλλά και άρθρα με την άποψη κάποιων ανθρώπων για θέματα της επικαιρότητας. Ήταν δηλαδή ένα έντυπο με το οποίο μπορούσαν οι μηχανικοί και λοιποί επιστήμονες της εποχής να επικοινωνούν και να ενημερώνονται για θέματα της δουλειάς τους.

Δεν βρήκα ένα τεύχος που να ήταν βαρετό...Όλα τα άρθρα, τεχνικά και μή είχαν κάτι να πούν και αυτό που βρήκα πραγματικά εντυπωσιακό ήταν η ποικιλία της θεματολογίας. Υπολογισμοί κτηρίων, προγραμματισμός των ηλεκτρονικών αριθμομηχανών (!), εξώρυξη συράγγων, αιολική ενέργεια, βαριά βιομηχανία, ενεργειακά θέματα, διαστημικά θέματα (i) (σχετικότητα και μέτρηση του χρόνου, η επιστροφή των βλημάτων στην ατμόσφαιρα) , αποτυπώσεις ανασκαφών και παλαιών κτηρίων, θέματα πολεοδομίας και αποκέντρωσης (ειδικά για την Αθήνα....απο το 1961) αλλά και παρουσιάσεις νέων (για την εποχή) υπολογιστικών ή άλλων μεθόδων. Ένας εκπληκτικός θησαυρός...

Βέβαια οι εκπλήξεις, δεν σταμάτησαν στα τεχνικά άρθρα (δυστυχώς...κατα κάποιο τρόπο). Γιατί όπως είπαμε, υπήρχαν και άρθρα με "απόψεις" μεγάλων, σε ηλικία, ανθρώπων (απ' όσο μπορώ να καταλάβω τουλάχιστον) με πολλά χρόνια εμπειρίας στη δουλειά τους που εκείνη την εποχή, περιέγραφαν καταστάσεις, έγραφαν τις ανησυχίες τους και έκαναν τις εκτιμήσεις τους για πράγματα που ακόμα και 50 χρόνια μετά, εξακολουθούν να είναι επίκαιρα.

Ένα απο αυτά τα άρθρα είναι αυτό του κ. Κ. ΦΡ. Κρίσπη, μηχανολόγου ηλεκτρολόγου και τέως προέδρου του Τ.Ε.Ε.

Πρίν παραθέσω το άρθρο, θα ήθελα απλά να πώ οτι δεν γνωρίζω σε τι κατάσταση βρισκόταν η Ελλάδα του 1950-1960. Δεν ξέρω ποιός ήταν κυβέρνηση, ποιά ακριβώς ήταν τα πραγματικά προβλήματα και ποιά ήταν η οικονομική κατάσταση. Δεν ξέρω κάν, ποιός ήταν ο κ. Κρίσπης, οπότε ίσως (!ΙΣΩΣ!) κάποιος να βγεί και να αρχίσει να μου πετάει κακάσχημους σκελετούς απο τη ντουλάπα του...Γι' αυτό, δηλώνω απο τώρα την άγνοια μου.

Απο όσο μπορώ να κρίνω απο το άρθρο, ο κ. Κρίσπης δεν προσπαθεί να χαϊδέψει τα αυτιά κανενός (ειδικά όταν ο πρόλογος στο άρθρο του είναι αυτός που είναι...). Δεν φαίνεται να έχει κομματικά κίνητρα για αυτά που γράφει. Πιθανότατα είχε πρόσβαση στα πραγματικά δεδομένα της εποχής (ειδικά αμέσως μετά τον πόλεμο) και έχει δουλέψει με αυτά. Σε κάποιο σημείο, πέφτει στην παγίδα της έπαρσης....όμως όταν είσαι 60-65 χρονών, έχεις κάνει τόση δουλειά και τη βλέπεις να αγνοείται εντελώς για υποδεέστερες λύσεις που δεν έχουν σχέση με τη πραγματικότητα, ίσως η έπαρση να είναι το μοναδικό πράγμα που σου έχει απομείνει....Την ίδια στιγμή όμως, παραδέχεται οτι σε κάποιες εκτιμήσεις έπεσε έξω. Νομίζω οτι αυτό είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό.

Δεν ξέρω τι να πρωτοκρατήσω απο αυτό το άρθρο...Ίσως την ημερομηνία: Φεβρουάριος 1961...

Σημειώσεις: 
i. Aς μην ξεχνάμε οτι τότε στην Αμερική, εξελισσόταν γοργά το πρόγραμμα Apollo